Kolonel Dilaver Goxhaj, Tiranë
Ushtria e Parë Guerile Çlirimtare në historinë e Evropës, është lufta e madhe partizane e rezistencës popullore spanjolle në vitet 1808 – 1812 kundër armatave franceze të Bonopartit të cilat nuk qenë në gjendje të mposhtnin atë luftë guerile, e udhëhequr nga don Joze Romeu, e cila triumfoi mbi ato. Lufta Guerile e Spanjës ishte një dukuri e re dhe krejt e papritur e cila tronditi Evropën, një kundërshtar i padukshëm si kurrë më parë, rreth 60.000 forca, duke e detyruar Napoleon Bonopartin të përqëndronte gjysmën e ushtrisë së tij, 300.000 forca. Ajo Guerile fitimtare i shkatoi Bonopartit disfatën e parë të madhe.
Ushtria e Dytë Guerile Çlirimtare, që i jepet gjyqit 20 vite pas lufte, (Guerilja e fundit fitimtare në historinë e Evropës pas 187 vitesh), është rezitenca e Ushtrisë Çlirimtare e Kosovës në vitet 1997 – 1999, me 38.000 forca kundër 145.554 forca të zgjedhura nga 7 Korpuse të ushtrisë serbe, duke e detyruar Serbinë të kapitullonte pa kushte. Udhëheqja politike e Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Guerile të Kosovës ka tre vite që ndodhen të arrestuar pranë Gjykatës Speciale Ndërkombëtare Një-Etnike në Hagë, e cila paradoksalisht quhet “Gjykata e Kosovës”.
Të dy këta popuj janë kombe që nuk e kanë duruar pushtimin e të huajve, të cilët kanë pas dhe kanë një princip të lartë që i ka ndihmuar dhe i ndihmon: Mos e lëshoni veten, sepse, në fund të fundit fitorja do të jetë e jona.
Udhëheqja e Ushtrisë Guerile Spanjolle përfundoi në gjyq, ngaqë disa komplotistë e karjeristë filluan t’i shfrytëzonin rezultatet e luftës për interesat e tyre vetjake; ngjashëm ndodhi edhe me udhëheqjen politike të Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Çlirmtare të Kosovës (UÇK), e cila vijon ende edhe pas arrestimit të katër anëtarëve të Shtabi të Përgjithshëm të UÇK-së.
Me këtë rast po japim pjesën fundore të gjyqit ndaj Ushtrisë Guerile Spanjolle, gjyq i cili ngjason me atë çka po i ndodh Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.
Të jetë vallë rastësi që edhe Kryetari i Gjykatës kundër UÇK-së, ushtria e fundit guerile në Evropë, u emrua një francez, Nikola Giju, ngjashëm si në Gjykatën kundër Gueriles Spanjolle, baroni Maxukel? Besojmë se, rastësi duhet të kenë qenë edhe shënjestrimet e gabuara të pilotave francezë të NATO-s ndaj forcave të UÇK-së dhe popullsisë shqiptare gjatë Luftës Guerile Çlirimtare në Kosovë.
* * *
Me të arritur në Valencë, luftëtarin don Joze Romeu e mbyllën në burgjet e San Narcizit.
Para se të zhvillohej procesi gjyqësor, në qeli hyn togeri francez, Gavilani.
Romeu e pyeti:
- A mund ta di, se me cilin kam nderin të flas?
- Unë jam Gavilani, toger pranë Shtatmadhorisë së baront Maxukeli.
- Dhe çfarë u shtyu të vinit këtu?
- Para së gjithash vij t’ju këerkoj ndjesë në emër të eprorëve të mi për kohën e gjatë që u lamë në qeli vetëm.
- Nuk ka asnjë arsye për këtë dhe habitem që një gjë të tillë ia kërkoni një të munduri. Unë s’jam më asgjë për eprorët tuaj.
- Zotëria gabohet. Eprorët e mi ju çmojnë për gjithsa vleni. Këtë e provon edhe kënaqësia e madhe që ata ndjejnë, kur morën vesh arrestimin tuaj. Ata janë të mahnitur pas jush dhe shprehin me gjithë shpirt keqardhjen që tërë ato aftësi të shquara ju ia kushtoni një çështjeje të kotë e të perënduar, si ajo që keni mbrojtur deri më sot.
Kur dëgjoi këtë fjalë, Romeu u zbeh menjëherë në fytyrë dhe shprehu zemërimin që I shkaktuan ato fjalë:
- Unë do të luftoj për këtë çështje deri në frymën e fundit.
- Gabim e keni, – e këshilloi framcezi. – Me këtë këmbënguljen tuaj ju s’do të bënit gjë tjetër veçse të linit lëkurën diku. Nëse gjatë jetës suaj endacake nëpër fshatra e male ju keni mundur të mësonit se ç’po ngjet dhe si po venë punët në Spanjë,- (në rastin tonë Kosovë), atëherë duhet ta dini se ajo tani i përket e tëra mbretit Jozef I,- (kupto Vuçiçit).
- Nuk e dija këtë! – u përgjegj me ironi Romeu.
- Cili është ai që mund t’i qëndrojë sot Bonopartit? – pyeti tërë krenari oficeri francez.
- Populli spanjoll! – (në rastin tonë populli shqiptar).
- E, mirë! Ç’kuptoni ju me popull, ato çetat e vogla që bridhin maleve dhe që mund t’i shfarosnim kur të donim? Këto quani popull ju?
- E shoh se i keni mësuar përmendësh fjalët e eprorëve, dhe mirë keni bërë. Kuptohet që Maxukeli të ka ngarkuar të më bindësh që të nënshtrohem; dhe drejt e kanë. Mirëpo, unë jam nga ata njerëz që s’dinë kurrë të zbrapsen përpara asgjëje, prandaj, kur flisni ashtu, s’bëni gjë tjetër veçse humbisni kohën kot.
- Nuk mund t’ju them asgjë përsa i takon misionit tim. Por mund t’ju siguroj që eprorët e mi ju respektojnë dhe do të ishin shumë të kënaqur në qoftë se ju do ta njihnit si të ligjshëm vëllanë e Bonopartit, Jozefin I, – (kupto Vuçiçin).
- Patriotin e ndershëm një propozim i tillë e fyen.
- Shumë spanjollë të tjerë, -(në rastin tonë shqiptarë),- edhe më të shquar se ju, e kanë bërë një gjë të tillë.
- Këta spanjollët e tjerë, – (në rastin tonë shqiptarë),- mund të jenë të shquar, por unë ua ndaloj të më krahasoni me ta, sepse ata nuk kanë dashuri për atdheun, as nder e as turp.
- Ju e tepëroni , don Joze Romeu. – foli togeri.
- Zoti oficer, nëse jeni njeri i ndershëm, ju do ta ndjenit veten të fyer po t’u propozonte dikush që ta tradhëtonit flamurin e vendit tuaj, edhe pse luftoni për flamurin e një pushtuesi; kurse unë luftoj për flamurin një vendi të pushtuar. Nëse ju jeni një ushtarak i Perandorit Bonopart, unë jam një ushtar i atdheut tim. Kur në vendin tim erdhi lajmi për atë që kishte ndodhur në Madrid më 2 maj 1808, ndjeva atë që provon njeriu kur dikush i fyen rëndë Nënën. Atdheu ishte në rrezik dhe thirrjen e tij e dëgjoi si i riu edhe plaku, si burrat dhe gratë. Të rinjve ai u thoshte: ‘Dilni nga plogështia! Atdheu ka nevojë për martirë”. Çfarë më kërkoni ju, t’i tradhëtoj të gjitha ato që mbrojta me aq zjarr? Çfarë më kërkoni ju, të tradhëtoj veten? Dhe me çfarë ma shpërblejnë eprorët tuaj këtë tradhëti, me jetën? E kuptoni pra, zoti toger, se sa qesharake janë për mua kërkesat e eprorëve tuaj?
- Atëhere, ç’duhet t’u them eprorëve të mi?
- U thuaj se Romeu është spanjoll – (në rastin tonë: shqiptar)- dhe një spanjoll i lindur në Spanjë.– (në rastin tonë shqiptar i lindur në Kosovë).
Në 11 qershor do të merrej në pyetje don Joze Romeu. Në mëngjesin e asaj dite Romeu kishte bërë deponimet në burg, përpara një koloneli të këmbsorisë. Në këto deponime ai pohonte se kishte rrëmbyer armët në mbrojtje të kauzës së drejtë të atdheut të tij dhe se për të arritur qëllimin final të kësaj kauze, çlirimin e plotë të Spanjës, -(në rastin tonë Kosovës),- kishte luftuar pa mëshirë kundër trupave pushtuese franceze, -(në rastin tonë kupto serbe).
Seanca filloi.
Maxukeli i tha Romeut:
- Besoj se komandanti i Gueriles, don Joze Romeu, do t’i ketë bërë këto pohime në një çast dëshpërimi, dhe se tani do të kërkoi të flaës ndryshe.
- Pohoj përsëri deponimet e bëra në mëngjes. Unë nuk do të bëj kurrë pohime të tjera që fyejnë dinjitetin tim prej patrioti.
Por baroni i Perandorisë, Maxukeli, nuk e kishte humbur akoma shpresën për ta nënshtruar Romeun, ndaj dhe mbajti një fjalim të gjatë. Pastaj shtoi se Romeu do ta donte mbretin e ri që i përkiste fronit të Spanjës -(në rastin tonë Kosovës),- prandaj duhej të tërhiqte ato që kishte deklaruar, duke i thënë:
- Shpresoj se don Joze Romeu do të jetë bindur për simpatinë e thellë që ushqen Këshilli Gjykues për të.
- Jo zotëri! Nuk tërheq asgjë nga ato që kam thënë. Unë i rrëmbeva armët vullnetarisht për të mbrojtur kombin tim.
- Mirë! Se të shpëton kombi nga litari.
- Edhe ju dijeni, – ia ktheu Romeu, – se jo një, por dhe njëmijë jetë të kisha do t’i jepja për çështjen e atdheut tim.
- Atëhere kërko një avokat mbrojtës.
- Nuk kam nevojë fare për avokat, – ia ktheu don Joze Romeu.
Dhe Romeu e nisi vetëmbrojtjen që zgjati më shumë se një çerek ore. Ai u provoi atyre se duhej të trajtohej si një rob lufte, sepse ishte një ushtarak që ai dhe ushtria e tij i kishin respektuar deri në një ligjet e luftës, sidomos në rastet e trajtimit të robërve francezë (kupto serbë) të zënë nga çetat e tij. Për këtë arsye ai kërkonte që, në rastin e një dënimi me vdekje, në vend të varjes në litar, t’i jepej nderi për të vdekur i pushkatuar.
Pastaj, duke i dhënë fund fjalës së tij të zjarrtë ai shprehu kënaqësinë e madhe që dënohëj me vdekje për çështjen e madhe të atdheut të tij aq të shtrenjtë.
Luftëtari doli nga gjyqi me kokën lart.
***
Shënim: Marë prej librit: Vincente Blasko Ibanjez “Për Atdheun”, Tiranë 1980, f.294 – 302
