Nga: Luan Dibrani
Përdhunimet dhe dhuna ndaj grave të krishtera nga ushtarët e Perandorisë Osmane janë ngjarje të dokumentuara në histori dhe kanë ndodhur gjatë periudhave të ndryshme të sundimit osman, veçanërisht gjatë ekspansionit të Perandorisë dhe në periudhat e krizës, gjatë periudhës së Luftës Ballkanike.
Në kontekstin e periudhës osmane, ka pasur raste të tmerrshme dhune dhe përdhunimesh, sidomos ndaj grave shqiptare të krishtera që refuzonin të pranonin islamin dhe për t’i detyruar ato të konvertonin në fenë islame. Kjo ka ndodhur si një pjesë e politikave të forcimit të kontrollit dhe dominimit, ku shpesh përdorej dhuna ekstreme si një formë presioni për të imponuar besimin islam dhe për të shkatërruar strukturat shoqërore dhe kulturore të grupeve të krishtera, sidomos në territoret që ishin nën kontrollin e Perandorisë Osmane.
Përveç përdhunimeve, ndodhnin edhe tjera forma dhune, si vrasje të burrave dhe fëmijëve, rrëmbime dhe tregti me skllevër, dhe dhunë e përgjithshme për të nënshtruar popullsinë e krishterë. Gravat, veçanërisht ato të krishtera, shpesh ishin objekt i dhunës, ku, përveç frikës dhe torturave, përdhunimet ishin një mënyrë për të shkatërruar dinjitetin dhe për të krijuar ndarje mes grupeve fetare dhe etnike.
Libri u titullua “Balkangreuel” (Përdhunimet e Ballkanit) dhe mban firmën e autorit Archibald Smith, por që emri i vërtetë i tij është Gottfried Sieben. Ilustratori austriak i librave e botoi veprën me pseudonim asokohe, jo vetëm për përmbajtjen pornografike, por edhe sepse ilustrimet ishin pa censurë, ku masakra e seksit dhe e gjakut ishte tej çdo imagjinate.
Një tjetër fenomen që mund të lidhet me këtë është “Devşirme”, një sistem i njohur për rekrutimin e djemve të rinj nga komunitetet e krishtera për të shërbyer si ushtarë (Janissarë) ose administratë, ku shpesh këto fëmijë rrëmbeshin dhe shndërroheshin në myslimanë të devotshëm.
Këto ilustrime që janë shfaqur edhe më parë, kanë ri dalë në treg pa censurë dhe mund të sigurohen vetëm me porosi në internet. Libri e thekson qartë se përdhunuesit janë ushtarët turq! Një foto ose skicë artistike qoftë edhe vepër artistike pikturë flete më shumë se sa një 1000 fjalë!!!
Në kontekstin e periudhës së fundme osmane, përdhunimi dhe dhuna ndaj grave të krishtera dhe ndaj minoriteteve fetare ishte një praktikë që vazhdoi, duke e thelluar ndarjen dhe dhimbjen e popullit tonë.
Kjo dhunë ka lënë pas shumë dëme dhe trauma të thella, jo vetëm tek viktimat e drejtpërdrejta, por edhe tek pasardhësit e tyre. Kjo histori e dhimbshme shpesh është e nevojshme për të u trajtuar dhe kujtuar si pjesë e historisë kolektive, duke sjellë ndërgjegjësim për pasojat e gjenocidit dhe dhunës ndër-fetare dhe ndër-etnike qe ushtroj ushtria e perandorisë osmane kudër shqiptarëve …
Për më tepër, janë botuar shumë studime dhe libra që trajtojnë këto tema, duke përfshirë dëshmitë e viktimave dhe dokumentimin e krimeve të luftës që kanë ndodhur gjatë kësaj periudhe. Ata shërbejnë si një mjet për të ruajtur kujtimin e viktimave dhe për të luftuar për drejtësi dhe njohje të këtyre ngjarjeve.
Libri qarkulloi vetëm në qarqet elitë vjeneze dhe nuk u nxor në shitje. Shtatë vite më pas libri u ribotua, por sërish jo për masën. U kthyen edhe si kartolina të veçanta, për personazhe të veçantë. Aktualisht, këto ilustrime sapo kanë ridalë në treg pa censurë dhe mund të sigurohen vetëm me porosi në internet. Është për t’u theksuar se, për shkak se Gottfried Sieben nuk i kishte me sy të mirë shqiptarët, qarqet ekstremiste serbe dhe greke në disa raste janë përpjekur që të manipulojnë identitetin e ushtarëve përdhunues.
Kjo është një pasqyrë e dhimbshme dhe e tmerrshme e vuajtjeve që kanë kaluar shumë gra dhe familje gjatë periudhave të ndryshme të luftërave dhe konflikteve në Ballkan. Gjatë periudhës së luftës në ish Jugosllavi dhe veçanërisht gjatë luftës në Kosovë, janë ndodhur krime të ngjashme nga ushtria serbe dhe te tmerrshme kundër civilëve, përfshirë përdhunime dhe vrasje të gra, shumë prej të cilave janë të paimagjinueshme.
Libri që përshkruani, “Balkangreuel” (Përdhunimet e Ballkanit ndaj shqiptarëve të krishterë), ka një histori interesante dhe shqetësuese. Ky botim i vitit 1909, që mban firmën e Archibald Smith, por që në të vërtetë është shkruar nga Gottfried Sieben, ka shkaktuar shumë debat dhe kontestime për shkak të përmbajtjes së tij të dhunshme dhe pornografike. Përdorimi i një pseudonimi për autorin dhe botimi i tij si një edicion të ndaluar tregon se kjo vepër kishte të bënte me tema të ndjeshme dhe të diskutueshme për kohën, duke përfshirë dhunën ekstreme dhe përdhunimet si një formë e dhunës psikologjike dhe fizike.
Nëpër sajte dhe rrjete sociale sllave dhe greke, bandat që vrisnin dhe çnderonin gratë në grup janë etiketuar si shqiptarë. Kur, në fakt, femrat shqiptare të Kosovës dhe të Veriut të Shqipërisë janë disa prej viktimave në këto skica horrori të Gottfried Sieben. Libri e thekson qartë se përdhunuesit janë ushtarët turq, pavarësisht interpretimeve nacionaliste
Në ilustrimet dhe përshkrimet e tij, që përshkruanin dhunë të tmerrshme, përdhunime, dhe vrasje, libri shkonte përtej çdo kufiri të moralit dhe shijes. Detajet për skena të dhunshme dhe masakra seksuale, shpesh të zhvilluara para të afërmve të viktimave, ishin një përpjekje për të treguar se si dhuna e luftës përdorej jo vetëm për të shkatërruar trupin e individit, por edhe për të thyer dhe shkatërruar karakterin dhe shpirtin e viktimave. Kjo lloj dhune, që synonte të shkatërronte dinjitetin dhe shpirtin e viktimave, ishte një taktikë e përdorur për të nënshtruar popujt dhe për të imponuar ideologji dhe fe të tjera.
Këto janë një pjesë nga përshkrimi i 12 ilustrimeve të rralla që “rrëfejnë” historinë e tyre, ku më së paku 3 nga skicat janë realizuar në Kosovë. Të paktën kështu shkruhet në librin e rrallë që u botua në një edicion të ndaluar prej vetëm 520 kopjesh në vitin 1909, në Vjenë.
Është e qartë që ilustrimet dhe përshkrimet e këtij libri kishin për qëllim të trondisnin lexuesit dhe t’i ekspozonin ata ndaj realiteteve brutale të dhunës në Ballkan gjatë periudhës osmane dhe në periudhat pasuese. Ato ndihmonin për të dëshmuar se dhuna ekstreme dhe gjenocidi që ndodhi ndaj grupeve të krishtera, sidomos femrave, kishte pasoja të tmerrshme dhe të papërshkrueshme, duke theksuar dhimbjen dhe humbjen e jetëve të pafajshme.
Megjithatë, përmbajtja e librit, sidomos në lidhje me përshkrimet e dhunës dhe ilustrimet grafike, është shumë problematike dhe përbën një qëllim diskutimi për mënyrën se si historia dhe trauma e luftës janë trajtuar. Edhe pse mund të ketë pasur një qëllim edukativ ose denoncues për të nxjerrë në pah tmerrin e krimeve të luftës, mënyra e trajtimit të këtyre temave mund të shihet si e dëmshme dhe e rëndë për shumë lexues, duke pasur parasysh natyrën e detajuar dhe të papërmbajtur të ilustrimeve.
Kjo vepër është një shembull i asaj që ka ndodhur gjatë periudhave të dhunës dhe luftës, dhe mund të shërbejë si një mjet për të kuptuar pasojat psikologjike dhe fizike të dhunës sistematike mbi viktimat e krimeve të luftës. Megjithatë, ajo gjithashtu sjell një diskutim të rëndësishëm për mënyrën se si duhet trajtuar historia e dhunës dhe gjenocidit në mënyrë që të nderohet vuajtja e viktimave dhe të mos u shërbejë si një mjet për përhapjen e përmbajtjes së papërshtatshme.
Këto skica dhe pamje janë dëshmi e dhunës dhe dhimbjes së thellë që është shkaktuar nga gjenocidet, duke shënjuar një pjesë të errët të historisë së rajonit. Përdhunimet si një formë e dhunës së luftës janë përdorur si një armë për të shkatërruar trupat dhe shpirtërat e viktimave dhe për të krijuar trauma që mund të zgjasin breza. Historia e këtyre ngjarjeve është e mbushur me dhimbje, dhe është e rëndësishme që ato të mos harrohen dhe të njihet vuajtja e atyre që i kanë përjetuar.
Në këtë kuadër, është e rëndësishme të theksohet puna e organizatave ndërkombëtare dhe institucioneve të drejtësisë, të cilat kanë punuar për të sjellë përgjegjësinë për këto krime dhe për të siguruar që viktimat të kenë drejtësi.
Nëse po diskutoni për një projekt apo keni nevojë për më shumë informacion mbi këtë temë, mund t’ju ndihmoj me burime dhe këshilla për të trajtuar këto çështje me respekt dhe ndjeshmëri.
Ky informacion tregon një histori shumë të ndërlikuar dhe të diskutueshme rreth librit “Balkangreuel” dhe përpjekjeve për ta përdorur atë në mënyra të ndryshme, duke përfshirë manipulative dhe ideologjike. Libri, i cili është një dokument i rrezikshëm dhe ekstrem, ka pasur një udhëtim të çuditshëm dhe të errët në historinë e tij të shpërndarjes, fillimisht duke qarkulluar vetëm në qarqe të ngushta elitiste, dhe më pas, duke u ribotuar dhe shpërndarë për një audiencë më të vogël. Rreth 7 vjet pas botimit të parë në 1909, libri u ribotua, por sërish jo për publikun e gjerë, dhe u kthye në një “objekt të veçantë” për individë të caktuar.
Një aspekt që ka nxitur shumë diskutime është manipulimi i identitetit të përdhunuesve dhe dhunuesve në këtë libër. Edhe pse “Balkangreuel” e përshkruan qartë se përdhunuesit janë ushtarët turq të Perandorisë Osmane, disa qarqe nacionaliste dhe ekstremiste serbe dhe greke kanë tentuar të përdorin këtë libër për të manipuluar dhe shpërndarë një narrativë të ndryshme, duke etiketuar ushtarët osmanë si shqiptarë. Kjo është një përpjekje për të zhvendosur përgjegjësinë dhe për të përdorur këtë histori për të mbështetur ideologjitë dhe agjendat politike të grupeve ekstremiste. Kjo ka çuar në dezinformim dhe një distorsion të historisë.
Pamje e kësaj skice e dhunës torturave dhe rezistencën se familjes shqiptare qe ta mbroj identitetin e vet shqiptar!
Një problem i madh është që përmbajtja e librit ka ndihmuar në krijimin e një imazhi të deformuar të shqiptarëve, duke i paraqitur ata si autorë të krimeve të tmerrshme që janë, në të vërtetë, përshkruar si dhunë që është ushtruar nga ushtarët osmanë. Ky manipulim i informacionit është një shembull i përdorimit të literaturës dhe historisë për të ndihmuar në përhapjen e urrejtjes dhe stereotipeve, duke shkaktuar më shumë ndarje dhe përçarje mes grupeve etnike dhe kombëtare.
Për më tepër, përdorimi i këtyre skicave dhe përshkrimeve grafike, të cilat tregojnë përdhunime dhe dhunë ekstreme ndaj grave, është një formë e dëmshme dhe e frikshme e përshkrimit të historisë. Ato shërbejnë si dëshmi e tmerrit dhe vuajtjes që ka përjetuar popullata civile, përfshirë femrat e krishtera të Ballkanit, gjatë periudhës osmane dhe më pas, gjatë periudhave të tjera të trazirave.
Megjithatë, këto skica dhe përshkrime duhet të trajtohen me shumë kujdes, duke respektuar ndjeshmërinë e viktimave dhe duke pasur parasysh se historia e dhunës është shumë më e ndërlikuar sesa thjesht përshkrimi i akteve brutale të dhunës.
