Skenari aktual global karakterizohet nga një erozion i vazhdueshëm i parimit të sovranitetit dhe mosrespektimi i traktateve dhe konventave ndërkombëtare. E drejta ndërkombëtare, e cila duhet të detyrojë shtetet dhe të sigurojë një rend global të drejtë dhe të barabartë, po shkelet vazhdimisht, duke rrezikuar shtyllat themelore të Kartës së Kombeve të Bashkuara dhe konventave mbi të drejtat e njeriut. Po shohim një rënie të institucioneve ndërkombëtare, paaftësia e të cilave për të imponuar sanksione efektive dhe për të zbatuar rezolutat e tyre minon legjitimitetin dhe efektshmërinë e tyre.

Integriteti territorial i shteteve kërcënohet nga akte të njëanshme aneksimi dhe okupimi që bien ndesh me parimet e së drejtës ndërkombëtare zakonore dhe kontraktuale. Shkelja e parimit të mosndërhyrjes në punët e brendshme të shteteve të tjera dhe përdorimi i forcës, në kundërshtim me nenin 2, paragrafi 4, të Kartës së Kombeve të Bashkuara, përfaqësojnë një kthim prapa në një koncept anarkik të marrëdhënieve ndërkombëtare, ku pushteti mbizotëron mbi normat juridike.

Organizatat ndërkombëtare, të krijuara për të parandaluar konfliktet dhe për të garantuar sigurinë kolektive, po humbasin efektivitetin për shkak të keqpërdorimit të së drejtës së vetos dhe mungesës së mekanizmave të përshtatshëm detyrues për të zbatuar vendimet e tyre. Rezolutat e Këshillit të Sigurimit shpesh injorohen, sanksionet ekonomike rezultojnë joefektive ose shmangen, dhe parimi i përgjegjësisë shtetërore për akte të paligjshme ndërkombëtare mbetet shpesh një fjalë boshe.

Po jetojmë në një epokë ku krizat mjedisore dhe fatkeqësitë natyrore, ndikimi i të cilave rëndohet nga mungesa e bashkëpunimit ndërkombëtar, kërkojnë një reformë strukturore të qeverisjes globale. Megjithatë, burimet planetare po devijohen drejt një gare të armatimeve, në vend që të përdoren për zhvillim të qëndrueshëm dhe mbrojtjen e të drejtave themelore. Industria e armëve, përmes grupeve të fuqishme lobuese, ndikon në politikat qeveritare, duke perpetuuar një rreth vicioz konfliktesh dhe paqëndrueshmërie që bie ndesh me objektivat e Agjendës 2030 të Kombeve të Bashkuara.

Burime të mëdha financiare dedikohen kërkimit dhe zhvillimit të teknologjive të reja ushtarake, me një cikël të planifikuar të vjetërsimit që lehtëson shitjen e armëve të vjetruara te shtetet në zhvillim, shpesh duke ushqyer konflikte rajonale dhe duke shkelur embargot e armëve të vendosura nga e drejta ndërkombëtare. Nëse këto burime do të përdoreshin për promovimin e arsimit, kërkimit shkencor dhe aksesit universal në kujdesin shëndetësor, komuniteti ndërkombëtar do të mund të realizonte një zbatim të vërtetë të parimit të zhvillimit të qëndrueshëm dhe të siguronte respektimin e së drejtës për jetën dhe dinjitetin njerëzor.

Luftërat ekonomike, fushatat e dezinformimit dhe instrumentalizimi i krizave humanitare përfaqësojnë forma të reja të luftës hibride, të cilat minojnë stabilitetin ndërkombëtar dhe krijojnë një kontekst pasigurie juridike. Erozioni i parimit të mirëbesimit në marrëdhëniet ndërkombëtare, i sanksionuar në nenin 26 të Konventës së Vjenës mbi të Drejtën e Traktateve, çon në një mosbesim në rritje ndaj institucioneve globale dhe komprometon efektshmërinë e multilateralizmit.

Në këtë kontekst, shoqëria civile, organizatat joqeveritare dhe organet për mbrojtjen e të drejtave të njeriut duhet të forcojnë rolin e tyre si garantues të respektimit të normave ndërkombëtare dhe promovues të një kulture të ligjshmërisë. Vetëm përmes një angazhimi të ripërtërirë kolektiv dhe forcimit të institucioneve juridike mbikombëtare do të jetë e mundur të rivendoset një rend ndërkombëtar i bazuar në drejtësi, mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe respektimin e së drejtës ndërkombëtare.

Çfarë mbetet, atëherë, nga drejtësia ndërkombëtare? A është e destinuar të mbetet një iluzion pa efektivitet, apo mund të shërbejë ende si një mjet për të ribalancuar marrëdhëniet midis shteteve? Përgjigja ndaj kësaj pyetjeje do të varet nga vullneti i komunitetit ndërkombëtar për të riafirmuar qëndërsinë e ligjit si e vetmja mënyrë për të rregulluar në mënyrë paqësore konfliktet dhe për të ndërtuar një të ardhme të drejtë dhe të qëndrueshme për të gjitha kombet.