nga: Fahri Xharra, Gjakovë
1
Plisi dhe përjetësia shqiptare
Si mendoni or të uruar ,që ne ti mëshojmë shqelm historisë sonë 10 mijë vjeçare? Mos !
Si mendoni or të urryer që ne do të kthehemi në kohën ku nuk guxonim të mendonim shqip ?Jo
Si mendoni që të shkëputemi nga e kaluara e jonë dhe ta zëvendësojmë me diçka që juve ju kanë urdhëruar?
Si mendoni që heqim plisin nga kokat tona , nga zemrat tona e ta zëvendësojmë me terlekun arab ?
Ore, jeni ne veti ?
Se kush jeni po e shohim , pak fshehtas po qëndrojnë ata që me ndihmën a askushëve po iu ndërrojnë mendjen; të gjitha po shihen. Nuk keni mbështetje , te jeni të sigurt se zëri i juaj po shteret si fatamorganat e Saharës.
E keni një etje e cila kurrë nuk do të shuhet dhe se sa më thellë të futeni “ uji” i juaj largohet.
Ta heqim plisin e pse ? Sepse dikujt iu ka tekur që të na tjetërsojë .
Ta fshehim plisin e ta marrim terlikun arab , të arabizohemi . Jo !
Dielli ynë rrezaton me masë nuk kemi as halucinacione e as fatamorgana ‘; Jemi të vetëdijshëm në atë që duam.
E dini ju bukëshkalët e kombit se fjalët e juaja janë broçkulla të provuara nga të parët e juaj , shumë e shumë më herët. Të kotë e keni !
“Shqiptaret trashëgojnë nga Pellazgo-Iliret një numër te madh simbolesh si shenje e një vazhdimësie natyrale e te njëjtit popull dhe gjaku.
Studimi i kujdesshëm i ornamentikës ka treguar se simbolet kanë patur përveç funksioni dekorativ edhe funksionin simbolik.
Studimi mbi ornamentikën, siç kane bere studjuesit G. Wilke, F. Adam…av, Scheltema ete tjerë kane kërkuar domethënien me te thelle simbolike.
Keto simbole janë: dielli, hëna, spiralja, spiralja e dyfishte, ai i zjarrit, svastika, shenja (S), kryqi, gjysma e hënës, shenja (X), gjarpri, një pjesë e mire e kafshëve, simbolet funerale dhe shume te tjera akoma…
Një nga këto simbole është dhe Plisi- qeleshja i/e cili/a ka patur një rol praktik , ku Pellazgo-Iliret e vendosnin poshtë helmetës për mos patur kontakt te drejtpërdrejte me kokën. Ndërsa ne kohe paqeje, për tu mbrojtur nga shiu dhe i ftohti, meqenëse ishte e punuar me lesh deleje te ngjeshur, ku shiu dhe e ftohti nuk depërtonin.
Me vone plisi-qeleshja do të shoqëroje Pellazgo-Iliret dhe me pash shqiptaret e sotëm ne festat, martesat dhe ne ditën e përditshme duke u i cili/e cila, u kthyer ne një pjese e pa ndare e folklorit tone popullor.
Plisi-qeleshja, është paraqitur ne ikonografi te ndryshme, si ne afreske, monedha, skulptura dhe te tjera. Këto lloj ikonografish do ti paraqes me poshtë, te cilat dëshmojnë provën e plisit-qeleshes si një protagonist, qysh ne historinë me te hershme te stërgjysheve tanë.”( Anastas Gjergji )
Legjenda thotë se, Plisi-qeleshja, simbolizon gjysmën e veze hyjnore, nga e cila veze doli Perëndia qe krijoj çdo gjë, me pak fjalë krijoj jetën. Është mjaft interesante te vëzhgosh se si p.sh. nusja kur hynë për here te pare ne shtëpi te dhëndrit, asaj, i duhet te ulet ne një Plis-qeleshe te kthyer mbrapsht dhe ta vendose një Plis-qeleshe tjetër ne koke. Ne ketë traditë kulturore Shqiptare, me ritin e nuses,ne shqiptaret, nuk bëjmë gjë tjetër, se shprehim një skene te gjenezës, pra, siç perëndia doli nga veza hyjnore, apo veza e botëve, dhe solli jetën, ashtu edhe nusja “del nga veza” dhe sjell jetën ne atë shtëpi ku martohet.100516
Plisi-qeleshja, nuk është tipar dallues vetëm i veshjes së meshkujve. Ai/ajo është mbajtur edhe nga femrat. Plisi-qeleshja shfaqet në dy bustet e Helenes së Trojës. Kësaj i bëjnë lidhje me lindjen e Helenës prej Zeusit të shndërruar në mjellmë dhe Ledës së bukur. Nga ky bashkim lindën katër binjakë: dy meshkuj e dy femra- Kastori dhe Polluksi (njihen edhe si Dioskurët) dhe Helena e Klitemnestra. Shenja e qeleshes ne kokën e dy binjakëve meshkuj dhe të Helenës është tipari i tyre hyjnor, prejardhja e tyre nga Zeusi, ky është shpjegimi i bërë zakonisht, duke qenë se binjakët lindën nga dy vezë.
Sidoqoftë, qeleshja shqiptare është një shenjë dalluese e trashëgimisë kulturore antike pellazgjike, që shqiptarët e kanë ruajtur më një besnikëri të habitshme.
E ti më thua ta hjeki ?
Kurrë !
Me 10.01.2022
