Nga: Bajram SEFAJ
- Rilexim (profetik) nostalgjik
Romani “Nënshtrimi” i shkrimtarit kontrovers Michel Houellebecq, ende pa u botuar, “çmendi” publikun francez. Edhe pasi u botua, vala e “çmendurisë” nuk pushoi.
Po të mos ia prishte terezinë atentati spektakolar që, me shumë gjak, panik e tmerr, ndodhi në fillim te muajit janar te këtij viti në qendër të Parisit, (“Franca u godit mu në zemër!”, tha F. Hollande, president aktual i Francës), po mos të ngjante, pra, atentati terrorist gjakatar, mu në qendër të “qytetit të dritave”, atentat që mori jetën e shtatëmbëdhjetë njerëzve të pafajshëm, ndoshta nuk do të krijohej kjo zhurmë e gjurulldi rreth romanit më të ri “Soumission” (“Nënshtrimi”) të shkrimtarit kontrovers, Michel Houellebecq. Ky epitet, “kontrovers”, gjithmonë shkon bri emrin të tij. Ata që e pagëzuan kështu, ia dinë hilenë kësaj pune! Michel Houellebecq u shfaq si profetizues i asaj qe ndodhi me “Charlie Hebdo”. Me këtë roman provokativ e profetizues, u përmbys jo vetëm bota letrare franceze.
Mbase përherë është kështu, kur duhet të shohë dritën e botimit libri ri i këtij shkrimtari, sot e gjithë ditën problematik e jo konformist. Jo, për ndryshim prej herëve të tjera, kësaj radhe, më shumë se bota letrare, u rrëmbye dhe u përmbys mbarë bota e politikës franceze. Ajo ishte e para që i fryu zjarrit. E kalli flakë kureshtjen e opinionit gjithë francez, me një fjalë të të madhit dhe të voglit, të lexuesit të pasionuar që librin nuk e heq nga dora kurrë, apo edhe të atij që libër në dorë nuk merr kurrë, apo shumë rrallë!
Libri i mallkuar
Mbarë bota pra, më parë, ajo jo letrare, “klasa politike”, qiti hapin e parë. Librin “Nënshtrimi” të Houellebecqut, ende pa u botuar, nisën ta quajnë kështu e ashtu, që çon ujë në mulli të atij apo të këtij lideri politik, të kësaj apo asaj partie politike, e kështu më radhë. Sidomos kualifikimi se “libri i ri i Houellbecqut është më e mira dhuratë e Noêl-it për Marine Le Pen-in (lidere e partisë ekstreme të djathtë franceze, Fronti Nacional), e kështu më radhë, e vuri këtë libër në qendër të vëmendjes së opinionit publik francez, në rend të parë, por edhe të atij frankofon në përgjithësi. Ende pa dalë nga shtypi (çka nuk ka ndodhur kurrë, me sa dihet deri në këtë dekik), libri në fjalë jo vetëm se u botua nga piratë të ndryshëm keqbërës, por, madje u bë edhe bestseller. Ndërkohë kishte numër rekord prej miliona klikimesh e të tjera, e të tjera.
Mezi pritej, pritej me ethe e shqetësim, botimi i këtij libri të mallkuar të Houellebecqut të mallkuar! Dhe, ajo ditë e shumëpritur, më në fund, agoi. Aty e andej, autorin e romanit “Nënshtrimi”, pothuajse nuk e lanë një minut rehat redaksitë gjegjëse të shtypit të shkruar, ato radiofonike, televizive… Me një fjalë, shtypi i shkruar dhe ai elektronik. Ato sikur pritnin në radhë gare: cila e para!
Houellebecqu, pesëdhjetë e shtatë vjeçar, gjakftohtë e mospërfillës, si gjithmonë, edhe në pyetjet të menduara si bomba (që mbysin në vend e pamëshirë!), përgjigjej ftohtë, me injorim të akullt. As pesë pare nuk i jepte kur gazetarët thyheshin e bëheshin copë e grimë, t’i bënin pyetje sa më provokuese e ta zinin ngushtë këtë “provokator të tërbuar”. Ai ishte i qetë, i ftohtë fare.
Deklaratat e tij injoruese, sikur hidhnin gaca në barot: interesimi për librin e tij problematik, matej me radhë kilometrike para librarive. Dhe sa i aviteshe cakut, librashitësit ta këpusnin shpresën në cung: s’ka më, u sos kontingjenti (i tillë ishte edhe rasti im). Por, shih fatkeqësinë: midis Parisit, midis dite, shkrepen kallashët. E, kur breshëria e armës terroriste shtroi për tokë, madje, shtatëmbëdhjetë viktima, ngjarje kjo që tronditi mbarë botën paqedashëse, natyrisht se trembi edhe shkrimtarin deri në atë çast “sypatrembur”. Shenjat e tutës u duken menjëherë. Së pari kur u shty përurimi gjithë pompë e salltanete i këtij romani e, fill pastaj, kur edhe vetë Houellecqu e pranoj me gojë të vetë: kam frikë!
E si mos të kishte frikë kur emri i tij, qëmoti e, sidomos me këtë roman, lakohej si islamofob, si nxitës i përbetuar i urrejtjes ndëretnike, konfesionale dhe nacionale. Aq më parë e aq më tepër kur karikatura me fytyrën e tij të karikaturizuar kishte zbardhur përgjatë gjithë faqes së gazetës humoristike “Charlie – hebdo” të ditës së sulmit terrorist; kur një nga karikaturistët e vrarë ishte edhe mik i ngushtë i Houellebecqut!
Hija e ekstremizmit fetar
Pas gjithë kësaj “historie” të gjatë e, gat-gati të paevitueshme, t’i kthehemi romanit “Nënshtrimi”. Nuk kam shumë ç’të them, në këtë pikë. Hapësirën eventuale të shkrimit dhe të vlerësimit hëpërhë, mbi këtë roman e atakuan plumbat e terroristëve. Mbetet vetëm të mblidhen gëzhojat dhe të numërohen të viktimat! Nëpër tym e, nëpër flakë, e di se, më në fund kam ardhur deri te ky roman problematik që, për një çast, thithi interesimin e mbarë opinionit lexues (tash them vetëm: lexues!) të Francës dhe jo vetëm të saj! Është e vërtetë se, përkundër frëngjishtes time “qui cloche”, vështirësive dhe barrierave gjuhësore, ato 299 faqe të romanit “Nënshtrimi” i lexova për flakë pushke, që të mos them më një frymë. Të re as të panjohur mbi këtë roman, nuk mund të shtoj, pos që është roman i jashtëzakonshëm, i këndshëm dhe lehtë i kuptueshëm edhe për ata që gjuhën frënge nuk e flasin apo nuk e shkruajnë drejt e pa gabime të rënda gjuhësore dhe gramatikale!
Megjithatë, mund të shtoj se, në faqet e këtij romani, ndryshe, të shkëlqyer, nuk gjeta gjë prej gjëje të keqe, politikisht jo korrekte, e të galme të tjera, me të cilat ngarkohej autori i tij, zotëri Michel që nuk harron ta citojë Ayatollah Khomeynin, që thotë: Si l’islam n’est pas politique, il n’est rien” (“Nëse islami nuk është politikë, nuk është asgjë”, faqe 223).
Romani në fjalë është aq real, me personazhe reale (duke filluar prej presidentit aktual të Francës, kryeministrit, ministrave, liderëve të partive, pozitë dhe opozitë, gazetarëve e të tjerë e të tjerë). Ata janë zëdhënës (porte parole) të narratorit. Ata flasin, mbarë e mbrapshtë, rrëfyesi vetëm heshtë e shënon. Është i përpiktët në këtë punë saqë fare nuk vërehet kufiri, vija ndarëse midis reales dhe imagjinares, të vërtetës objektive dhe të së vërtetës imagjinuese. Houellebecq, flet mbi atë që flet i madhi e i vogli francez: tout le monde en parle! Të vetmet dy gjëra, jo aq të qenësishme i përkasin anës imagjinare të autorit: kur parashikon që: nga viti 2022, Francën do ta udhëheq koalicioni i Frontit Nacional me Partinë myslimane dhe kur ai vet, rrëfimtari pra, konvertohet në islam.
Interesimi për këtë roman (që së shpejti do të vijë edhe në gjuhën shqipe nga “Skanderbeg books”) është i madh në gjithë botën, sepse jo vetëm mbi botën e krishterë perëndimore, jo vetëm mbi Francën, por edhe mbi Shqipërinë deri dje ateiste, edhe mbi Kosovën laike, në njëfarë mënyre është shtrirë hija i ekstremizmit fetar.
Michel Houellebecq
E sa i takon asaj se Micel Houlebecq konsiderohet si një ksenofob i skajshëm, një antimysliman i devotshëm, i përmotshëm dhe i pandreqshëm, ajo është tjetër punë. Pavarësisht nga e gjithë kjo sagë e botimit, mund të them se romani “Nënshtrimi” vazhdon të bëjë udhën e tij të gjatë, pelegrinazhin e tij, për të gjetur lexuesit e vet, në të gjitha meridianët.
(Paris, 2015)
