nga Bajram Sefaj
Tregim
(Nervaliane)
Tema për këtë rrëfim, Ndreut nuk i piku nga qiellit, ashtu siç i kishte ndodhur nebelistit Gabo, me “Kujtim mbi putanat e mia të trishta”.
Jo!
Burimin, motivin, idenë, palcën, ashtin e mishin dhe gjithçka tjetër, Ndreu e kishte gjetur në paragrafin e parë të faqes pesëdhjetë e shtatë të librit të vocërr me fletë, tridhjetë e dy e gjysmë (gjashtëdhjetë e pesë faqe gjithsej), por të madh në vlerë letrare e artistike “Silvia” të autorit francez, Zh. dë Nerval.
Befasia tjetër, ishte eseja e gjatë lidhur me këtë libër, që për autor kishte kurrkënd tjetër, pos shkrimtarin, eseistin dhe profesorin e letrave në Universitetin e Bolonjës, z. U. Eco-n, që, tashmë e njehin dhe e respektojnë lexuesit nga të katër anët e botës.
Është interesant se, nga faqja gjashtëdhjetë e pestë e andej, merr rrugë e nuk ndalet kurrkund, deri në faqen njëqind e njëmbëdhjetë, eseja e Z. Eco.
Gjashtëdhjetë e pesë faqet e para të librit të Zh. dë Nerval i mbushin tregimet për zonjushën me emrin Silvia, kurse dyzet e pesë të tjera, i zë eseja e Eco-s, “Mjegullat e Valuas”. Provo të matesh (krahasosh) numrin e faqeve me rrëfime të Zherarit, me numrin e faqeve të esesë së Eco-s! Një mrekulli kjo, origjinale, kur nuk do të gjesh ndryshim të madh shifror (matematikor).
Por, ja që për ndërtimin e “kullës”së tij, Ndreut nuk i hynte në punë numri i faqeve.
Ishte krejt një: si të ishin njëqind e dhjetë, si të ishin një mijë e njëqind e dhjetë, si një milion e njëqind e dhjetë. . .
Ndreut i hynte në punë vetëm faqja pesëdhjetë e shtatë, dhe pikë. Aty gjeti thesarin! Kur, instinktivisht, shfryu: sa në zor të madh paskam qenë, o Zot i lum, nuk e paskam ditur!
Dhe, ja, kishte zbardhur ditë e bardhë e shtatëmbëdhjetë qershorit dy mijë e pesë, kur ia kishte mësuar hilenë lëngatës së gjatë gjysmëshekullore!
Faqen pesëdhjetë e shtatë, si të gjitha të tjerat, para e pas saj, Ndreu i kishte lexuar herët në mëngjes. Pa pasur idenë, pa e ditur fare se aty, vetëm disa rreshta më poshtë, do të gjente dritaren, në e parë, të vockël, që fill pastaj, krahë me krahë do t’i hapë dyert e këtij kallëzim-zbulimi të mjaftueshëm për ndërtimin e këtij Tempulli . . .
Tempulli i urtisë ishte fjalë e urtë që e kishte ngazëllyer, që e kishte mrekulluar Ndreun, prandaj, që në shfaqje të saj kishte nënvizuar me vijë të kuqe (me shpresë se do t’i hynte në punë mrekullia e saj një ditë) dhe kishte vazhduar rrugën për të zbritur edhe për disa kate (rreshta) më poshtë!
Atje kishte gjetur këtë fjali: “… Gjatë bredhjeve dhe zbavitjeve (fjalën zbavitjeve e kishte zëvendësuar me fjalën argëtimeve!) të mia, kisha menduar të vendosja në një veprim poetik dashurinë e piktorit Kolona ndaj bukuroshes Laura, të cilën prindërit e saj e bënë murgeshë, por të cilën ai e dashuroi deri në vdekje. Me këtë temë lidhej diçka edhe me mendimet e mia të përhershme…”
Me këtë temë lidhej diçka edhe me vuajtjet e përhershme të Ndreut, që, deri në atë çast, nuk ishte kujtuar se janë mendime të përhershme dhe se e kishin ndjekur atë përgjithmonë. Ai nuk kishte pasur haber (as nuk ka !) kush ishte ai farë piktor Kolona? Ç’rëndësi ka kjo. Nuk i hynte në punë emri i tij, qoftë ai piktor i njohur dhe me famë botërore. E rëndësishme ishte dashuria e përmotshme e tij ndaj bukuroshes Laura, pavarësisht së prindërit e kishin bërë murgeshë!
Ai lexim i hershëm (ora bënte katër e dyzet e pesë minuta të mëngjesit), që Ndreun e çoi deri të ai rresht monumental zbulimi, mos kjo kishte lidhje (o Zot!) me një të dashurën e tij, që, pas më shumë se tridhjetë vjetësh, një ditë më parë, e kishte takuar befasisht e rastësisht, në një nga sheshet e (krye)qytetit?
Jo!
Atë prindërit e saj nuk e kishin shtrënguar të bëhej murgeshë. Ajo kishte vazhduar jetën e saj, me hare dhe pa brenga.
Kur të nesërmen lexoi për piktorin Kolona dhe të dashurën e tij Laura, Ndreu mësoi se si, i gjori, tërë jetën paskësh qenë një murg, murg, murg – murgan i të bukures Inë, bie fjala, e asgjë tjetër!
Kapjen dhe zbërthimin, sado të përciptë të kësaj teme, të këtij fenomeni a zbulimi, mbase do t’ia ketë yshtur edhe biseda spontane me poetin Xhim, që ngjante aty, në tarracën e një bistroje të një lagjeje të re të qytetit, pikërisht në mbrëmjen e po asaj dite që kishte (ri)takuar “murgeshën” e tij.
Pse atë buzëmbrëmje rigonte shi?
– Kishe ti, në jetën tënde, ndonjë dashuri?
Si me kazmë, poeti kishte çelur një plagë (a gropë) në zemrën e Ndreut.
– Po, ishte gjegjur ai, pa hezitim. Mbase një të vetme. Atë të përmotshmen. Si piktori Kolona, që kishte pasur bukuroshen Laura!
Po Ina, Ina, megjithatë, i përkiste “realitetit të ëmbël”, ndërkaq ajo tjetra, e padukshmja, eternalja, i takonte “idealit të madhërishëm”.
Ndreu i tha kështu poetit apo kokës se vet të lodhur dhe provoi pjesën e pafjetshme të gjumit . . . !
(Prishtinë, 17 qershor 2005)
