Shkruan: Dr Sadri Ramabaja
Analizë mbi gjeopolitikën rajonale
Shqipëria dhe shqiptarët në njëren anë, dhe Serbija e serbët ne anën tjetër,kështu si janë sot, te ndarë në dy e tri entitete shtetërore, ose nëser të bashkuar e strukturuar në federata përkatëse, megjithatë, vazhdojnë të kenë fuqi balancuese për rajonin e Evropës Juglindore. Që të dy këta kombe, pjesa e parë e ketij shekulli, duket se do të jetë porta që do ti shpjerë ose drejt kurthit të Kutididit- Luftës vendimtare për hapësirë, ose drejt shtegut të paqes, që do t’u garantojë mireqenie dhe prosperitet për pjesën e dytë të shek.XXI e tutje, që do ta shndërronte rajonin në oazë të paqes dhe prosperimit të shtetit të së drejtës.
‘’New York Times’’ në një artikull të gjatë lidhur me perspektivën e raporteve mes Kinës dhe SHBA-ve, së fundmi godiste ne shenjë: ”Së bashku ato munden të farkojnë paqën botërore, por si kundërshtare mund ta shpiejnë botën drejt greminës”. Modus Moriendi ose Modus Vivendi, luftë ose paqe — që të dyja mundësite janë në duart e tyre.
Duket se kjo vlenë, per këtë pjesë të Europës Juglindore, edhe për raportet mes dy kombeve me historinë më të pergjakur — mes shqiptarëve dhe serbëve.
Feniksi shqiptar përballë ujqërve të Stepës
Ne që kemi jetuar në të dy hapësirat jetësore [në atë shqiptare dhe serbe] që pas përfundimit të luftës [ 12 qershor 1999] dhe dhënies fund të kolonializmit njëshekullor të Kosovës, ka përpjekje për një lloj marrëveshje politike, që do të mund t’i jep fund status- quosë, respektivisht gjendjës së ngrirë. Intenca është që të krijohen kështu parakushtet e domosdoshme të afrmit e pajtimit mes dy kombeve, e më këtë edhe ecjes drejt të ardhmës prosperuese ndërfqinjesore e Evropiane, por, fatkeqësisht, duke i marrë më shumë në konsideratë interesat strategjike Serbe, në dëm të interesave jetike Shqiptare! Paralajmërimi për mundësinë e aderimit të Serbisë tok me Malin e Zi në BE për vitin 2025, duke toleruar edhe më tutje mosnjohjen e pavarësisë së Kosovës nga pesëshja e BE-së [Greqia, Qipro, Rumania, Sllovakia dhe Spanja] e me këtë edhe mbajtjen e saj [pra të Kosovës] si geto të mbyllur, flet shumë për mungesën e një agjende gjeopolitike unike të BE-së për rajonin dhe trajtimin jo të dinjitetshëm të shqiptarëve, respektivisht për një agjendë rezervë tepër të dëmshme për interesat jetike të shqiptarëve!
Më 15 korrik 2009 Komisioni Evropian miratoi propozimin që të hiqet regjimi i vizave për qytetarët e Serbisë, Malit të Zi dhe Maqedonisë dhe të mbetej në fuqi regjimi i vizave për qytetarët e Shqipërisë, Kosovës dhe Bosnje e Hercegovinës.
Një vit e ca Komisionerja e BE-së për Punë të Brendshme, Cecilia Malstrëm, propozoi heqjen e vizave, me kusht që udhëtarët të mos qëndrojnë më shumë se 90 ditë dhe të kenë pasaportë biometrike.
Kosova tutje mbetet geto!
Më 4 maj 2016 Komisioni Evropian i propozon Këshillit të BE-së dhe Parlamentit Evropian heqjen e vizave për qytetarët e Kosovës, duke e transferuar Kosovën në listën e vendeve pa viza për qëndrim afatshkurtër në zonën Shengen. Propozimi është bërë së bashku me vlerësimin pozitiv të Komisionit që konfirmon se Kosova ka përmbushur kriteret e udhërrëfyesit për liberalizimin e vizave.
Kosova tutje mbetet geto!
Dy vite më vonë sërish reagon Komisioni Evropian, duke pohuar se ai “ruan vlerësimin e bërë që në vitin 2018 se Kosova i ka plotësuar të gjitha kriteret për liberalizimin e vizave me Bashkimin Evropian dhe u kërkon vendeve anëtare të ndjekin rekomandimin e Komisionit për realizimin e këtij procesi, nga i cili Kosova është i vetmi vend i rajonit të Ballkanit që mbetet i përjashtuar.”1)
Kosova tutje edhe dy vjet pas këti reagimi të Komisionit Europian mbetet geto, respektivisht burgu masiv i vetëm në kontinent!
Me të drejtë, kolegu im, politologu Bardhyl Mahmuti shtron pyetjen që ende mbetet pa përgjigje:
“Cilat janë arsyet që qytetarët e Kosovës, të cilët kanë përjetuar gjenocidin nga Serbia, të mbesin të izoluar?
Zëdhënësit e BE-së mund të thuan çka t’ua zëre goja dhe ta durojë letra. Por, askush nuk mund të thotë se Serbisë, Malit të Zi dhe Maqedonisë iu hoqën vizat për arsye “të funksionimit si shtete ligjore”, apopër përmasat e “vogla” të korrupsionit dhe kriminalitetit. Kriteret e refuzimit të liberalizimit të vizave për qytetarët e Kosovës janë politike dhe ideologjike dhe si të tilla, në kontekstin aktual të përkëdheljes që i bëhet Serbisë, paraqesin një rrezik për ardhmërinë e Kosovës.”2 )
Në Serbi, siç deshmojnë edhe protestat disajavore gjithandej në qytetet kryesore serbe, por edhe përbërja e parlamentit, dominojnë forcat e së djathtës ekstreme. Qendrimi i tyre ndaj Kosovës dëshmon se sa janë ato të ngarkuara me energji negative. Ndërkaq shpërthimi i këtyre energjive negative u vu re botërisht sidomos pas vendimit të Qeverisë së Kosovës që ndërlidhet me tarifat për produktet serbe dhe intencën për t’i dhënë fund epokës së neokolonializmit, që dominoi këto dy dekada pas luftës.
Atë vendim parasëgjithash duhet kuptuar ashtu si ishte : Vullnet politik për çlirimin e dytë të Kosovës. Nëse UÇK-ja e mbështetur nga NATO, pra nga aleatët tanë Perendimorë, i kishte dhënë fund në qershor të 1999 pzitës koloniale të Kosoves, vendimi per tarifat po shenjonte fillimin e fundit të pozitës neokoloniale serbe, që asaj ia kishte garantuar UNMIK-u me politikat e tij ekonomike e fiskale, duke i hapur tash më rrugë rivalitetit gjeopolitik.
Shih për këtë, duhet të kemi mirëkuptim pse sot bien kambanat e alarmit në Beograd, por nuk mund ta mirekuptojmë reagimin e Brukselit!
Sa herë që shqiptarët kanë hedhur hapa serioz të rizgjimit dhe fuqizimit të pozitave të tyre, duke u faktorizuar në rajon, siç po ndodhë në këto dy dekadat e fundit me Shqiperinë dhe shqipetarët, tek pala tjeter, pra tek Serbia, si fuqi që ka dominuar ish Jugosllavinë, por që kishte rol dominant edhe në Evropën Juglindore, vetvetiu zgjohet ndjenja e shqetësimit dhe pasigurisë.
Zgjidhja e kësaj nyjeje historike do të mund të bëhej fare ngjajshëm si me rastin e Britanisë së Madhe dhe Amerikës në epokën postkoloniale, por situata mund lehtë të preciptojë drejt një lufte të re, siç ndodhi pas vitit 1900 mes Britanisë së Madhe dhe Raihut Gjerman .
Historia nga antika e deri sot njeh shumë raste kur luftrat shpërthyen edhe krejt rast[sisht ose si rezultat i drosë që ushqenin palët mes vete. Theo Somer prandaj tek flet për raportet mes Kinës dhe SHBA, potencon se ato mund të rrëshqasin n luftë shkatrrimtare diçka e ngjajshme “siç ndodhi 2500 vjet më parë mes Spartës dhe Athinës”.3)
Historiani grek Thukydidis ka përshkruar në detaje se si që të dy qytetet — shtete helene, në gjendje po thuajse të mpirë prej somnabuli, kishin rënë në kurthin e shthurjes. Në veprën e tij të njohur me titull sugjestiv “Destined For War”, profesori i njohur nga Universiteti i Harvardit, politikologu Graham Allison, kthehet për 2400 vite prapa në histori dhe citon nga vepra e Thukydidit mbi luftën e Peloponezit këtë fjali:
“Ishte ngritja e Athinës dhe brenga e shqetësimi që kjo ngritje shkaktoi tek Sparta, që e bëri luftën te pashmangshme”.4)
Duke e percjellë gjendjen e krijuar ndërkohë mes Serbisë dhe Kosovës, veçanrisht reagimet e krerëve të Serbisë që nuk marrin mundin fare të fshehin muskujt kërcënues përmes pozicionimit të divizioneve të tëra të ushtrisë në kufi me Kosovën, dhe tash së fundmi edhe me paradën ushtarake që më tepër ishte një karshillëk, shtrohët logjikshëm pyetja:
Mos vallë, ngritja dhe prosperimi i Republikës së dytë shqiptare [Kosovës], e me këtë faktorizimi i kombit Shqiptar, ta ketë po të njejtin efekt në Serbi?
Në rastin e Athines dhe Spartës, Tukitidi potenconte dy faktorë që po e vinin qerren e luftës në lëvizje: Në njëren anë orekset në rritje të Athinës, që ishin produkt i një lloji ndjesie në ngritje e që shenojnë atë lloj vetëvlerësimi superior, ndërkaq në anën tjetër vihet re një lloj pasigurije, drojë, madje edhe nje lloj vendosmerie për ta ruajtur Status Qou-në nga ana e fuqisë tashmë të etabluar të Spartës. Ne gjykimin e Tukitidit, qëndrimi i Athinës ishte i parevokueshëm. Në përmasat për aq sa fuqia e saj ishte në ngritje, rriteshin edhe ndjesitë se ajo po trajtohej jo mirë, duke sforcuar bindjen se fuqia e vjetër tashmë do të duhej të përshtatej me realitetin e ri.
Historiani Grek gjithashtu kishte vënë re se Sparta i cilësonte sjelljet dhe qëndrimin e Athinës si të paarsyeshme, por edhe se i ishte rrezikuar roli dhe pozicioni i sai dominues që nga çasti kur filloi ngritja dhe mëkembja e Athinës. Mënyërën e rrugët që ndoqën dy qytet-shtetet për të hyrë në luftën e gjatë 30 vjeçare, më të gjatën në antikë, por edhe si që të dytë në fund përjetuan humbje të mëdha duke u dobësuar tej mase, sa nuk përballuan dot pastaj mësymjen e persëve, na e ka dëshmuar mirë historia.
Ky lloj i dinamikës së inercionit historik, mos vallë ndërkohë e ka vënë në lëvizje qerren e luftës së Serbisë (e me këtë edhe të kombit serb) dhe të Kosovës (e me këtë edhe të kombit shqipëtar), duke i paraprirë krejt kësaj përplasjeje një mësymje e furishme e Serbisë për aneksimin e veriut të Kosovës, duke llogaritur më shumë në një “blic krig”?
Hulumtimi që ka bërë Allisoni në këtë rrafsh jep këtë rezultat: “Në njëmbëdhjetë nga gjashtëmbëdhjetë raste të trajtuara të 500 -vjetëshit të fundit, në të cilat raste kemi të bëjmë me zhvendosje të shpejtë te fuqisë mes një force në ngritje dhe kombit zaptues paraprak, lufta ishte si përfundim, respektivisht rezultat.” 5)
Në këtë lloj luftërash për hegjemoni, drejt luftës preventive rrëshqiste fuqia e etabluar. Nga fuqia në ngritje, ndërkaq, kishte kundërvënie, kur forcat de fakto ishin pak a shumë të njejta. Në rastin konkret, natyrisht forca ushtarake e Kosovës eshtë embrionale, pakrahasimisht më e dobët se ajo e Serbisë, por pikërisht ky fakt mund të nxisë Serbinë që, në emer të preventivës, të mësyej aksionin për aneksimin e veriut të Kosovës.
Dy nga keto dymbëdhjetë rastet e trajtuara nga Alison-i kishin të bënin me rivalitetin mes Britanisë se Madhe dhe Gjermanisë para Luftës së Parë Botrore, si dhe sfida japoneze ndaj SHBA-ve, që erdhi deri LDB me përmasa të përgjakëshme për krejt rruzullin tokësor.
Sidoqoftë nuk do të thotë gjithësesi se lufta e sërishme mes Kosovës dhe Sërbisë është e pashmagëshme. Histora na dëshmon se feniksi shqiptar u përball vetëm në vitet 1878–1999 me ujqërit e Stepës, jo më pak se shtatë herë radhazi. Fillimisht duke e humbur Toplicën [1878]; pastaj duke humbur Sanxhakun e Pazarit të Ri dhe gjithë Kosovën e një pjesë të vilajetit të Manastirit [1912]. Tutje gjatë Luftës së Parë dhe të Dytë Ballkanike [1912–1914]; pastai gjatë Luftës së Parë Botërore e që do të vazhdonë me luftën e Kreshnikëve [Kaçakëve, siq njihet në popull lufta e viteve 1918–1924]; tutje gjatë Luftës së Dytë Botërore, sidomos në epilogun e saj [1944–45] për t’i dhënë fund me luftën e UÇK-së [1998–99], kur edhe u çlirua Kosova, por pa Sanxhakun e Pazarit të Ri dhe pa Preshevën, Bujanocin e Medokën (Medvegjën).
Në katër prej gjashtëmëdhjetë rasteve të trajtuara nga Alison-i dhe ekipi i tij, rivaliteti mes fuqisë në ngritje dhe asaj të etabluar, nuk kishte përfunduar me luftë. Arsyeja ishte: Vetëpërmbajtja dhe venerimi i interesave strategjike të dyanshme që kishin shmangur luftën. Pse mos të jetë rasti mes Kosovës dhe Serbisë, i pesti në këtë vazhdë të historisë ës luftrave, që nuk rreshqet drejt luftës? Arsyet dhe interesat strategjike të dyanshme anojnë nga paqa dhe prosperiteti.
Taivani, “Zajednica“ serbe dhe niti mbi “Djepin e kombit serb”
Në preambulën e kushtetutës së RP te Kinës theksohet taksativisht: ” Tajvani është pjesë e territorit të shenjtë të Republikës Popullore të Kinës’’. Tutje vazhdon të potencohet obligimi shtetëror e kushtetues: ”Është detyrim i shenjtë i gjithë popullit kinez, përfshirë edhe qytetarët e vendit në Taivan, që ta përmbushin detyren madhore te ribashkimit të atdheut”.
Disi ngjashëm trajtohet edhe Kosova, në kushtetuten aktuale serbe, natyrisht krejt në kundërshtim me realitetin historik, demografik e logjik. Në preambulën e saj, po edhe në pjesët organike, potencohet taksativisht se Kosova është pjesë e Serbisë, ndërkaq monumentet kishtare etj. në Kosovë, bashkë me hapësirat përreth tyre, trajtohen si gjoja dëshmi e historisë, duke formuluar kështu pseudoargumentet se ajo paraqet “djepin e serbizmit”!
Por nëse rasti i Kinës dhe Taivanit është në përputhje të plotë me realitetin historik, me atë të raporteve mes bërthamës së Shtetit amë dhe një pjese të tij, që në rrethana historike të njohura pas LDB i shkëputet shtetit më, kjo paralele nuk tërhiqet dot mes Kosovës dhe Serbisë. Këtu kemi të bëjmë me çështje krejt tjetër, që ndërlidhen me historinë e pushtimit dhe kolonizimit të Kosovës si krahinë e Shqipërisë. Sidoqoftë, Serbia vazhdon me falsifikimin e historisë dhe manipulimin me ndjenjat e qytetarëve të saj. Edhe në tekstet shkollore të historisë tashmë është etabluar cilësimi i Kosovës si “tokë serbe”. Nuk kishte si të ndodhte ndryshe, përderisa në aktin më ët lart juridik — në kushtetutë, Kosova cilësohet si pjesë integrale e Serbisë!
Ja se çka shkruan taksativisht në preambulën e kushtetutës Serbe:
“Bazuar ne traditën shtetërore të popullit serb dhe barazisë së gjithë qytetarëve dhe bashkësive etnike në Serbi; bazuar në faktin qe Krahina Autonome e Kosovës dhe Metohisë është pjesë përbërëse e Serbisë, pra se ka pozitën e saij si pjesë përbërse e shtetit sovran të Serbisë dhe se nga kjo pozitë Krahina Autonome e Kosovës, organet e saj si dhe të gjitha organet shtetërore kushtetuese, kanë obligime dhe detyra të mbrojnë interesat shtetërore të Serbisë në Kosovë dhe Metohi në të gjitha mardhëniet politike të brendshme e të jashtme“. 6)
Ndërkaq në kapitullin e shtatë të kushtetutës serbe, Kosova trajtohet si pjesë organike e saj në shtatë nene të veçantë.
Potenciali ekonomik dhe ai ushtarak i Kinës, tok me vullnetin politik, flasin në dobi të ribashkimit të Tajvanit me Kinën në një perspektivë jo të largët, madje pavarësisht kundërshtimit të sforcuar të SHBA-ve. Ky gjakim edhe mund të bëhet realitet.
Rasti i Krimesë, por edhe procedanët tjerë që po krijon agjenda e gjeopolitikës ruse, shkon gjithashtu në dobi të agjendes politike të Kinës. Presionit ndaj Taipeh-ut (kryeqendra e Taivanit-S.R) nga ana e Kinës, por edhe nga qytetarët së brendshmi, rritet çdo ditë, regjimi i të djathtës tradicionale Kineze (Koumintang), që e ka shndërruar Taivanin në një bazë të fuqishme ushtarake nga më të rrezikshmet në planet, një ditë, fare lehtë, mund të dorëzohet.
Si do të jetë atëherë reagimi i SHBA-ve?
Dy parti parlamentare të Taivanit janë aktive pro ribashkimit me Kinën. Propaganda kineze që garanton lehtësira ekonomike dhe mirëqenie për 23 milion qytetar të ishullit, është permanente. Shih për këtë, ky ishull fare leht mund të shndërrohet në flakadan të luftës së tretë botërore.
A mund të tërhiqen paralele mes këtij ishulli kinez dhe “Zajednices” serbe nesër në Kosovë? Krahasimi gjithsesi çalon dhe duket tërësisht i shpifur. Por, kështu nuk gjykon Beogradi, meqë ai si “Zajednicë serbe” de fakto e trajton gjithë Kosoven, duke e cilësuar madje edhe si “djepi i Serbisë”, respektivisht si “djep i kombit serb” etj.
Oligarkët pashiqian të Beogradit ende e mbajnë gjallë idenë e rikthimit të Serbisë në Kosovë. Në këtë terren strategik, gjykon Beogradi, ndryshimet e karakterit gjeopolitik të pritshme që të ndodhin në Ukrainë, në Taivan etj. mund të prodhojnë ndonjë aksion spektakular të rikthimit të Ushtrisë Serbe në Kosovë, ose së paku në “Ishullin e ngrirë’’ që po e mbanë tutje në veriun e Kosovës.
Aktualisht, përmes dialogut në Bruksel dhe të takimeve të fshehta, po ushqehen këto iluzione të ëndrrës serbe tashmë e ngritur në agjendë politike zyrtare. Në ndihmë të kësaj agjende ishte edhe forumi i Alban-ut në Austri dhe shërbimet e një lagjeje diplomatike të Evropes në krye me znj. Mogerini, përfaqsuese e lartë e Politikës së Pashtme dhe të Sigurisë së BE-së. Prapa këtijë eshaloni të diplomacisë proserbe, duket se tashmë janë rreshtur individ e qarqe të politikës shqiptare nga Prishtina e Tirana! Përpjekja e Serbisë që, qoftë edhe me “marrëveshje” ta aneksojnë veriun e Kosoves, dëshmon edhe një herë se sa e predisponuar po tregohet ajo që të bie me të dy këmbët në kurthin e Tukinidit.
Nga çasti i hyrjes së Donald Trump-it në Shtëpin e Bardhë, por realisht edhe më shqeto, nga momemti kur Zuo Jiping-u kishte promovuar të ashtuquajturën strategji mbi “raportet e rolit të superfuqive” [ 2012], pozicioni gjeopolitik edhe i Europës Juglindore kishte filluar të pësojë ndryshime të ndjeshme. Këtë ndryshim e shpërshfaqi këshilltari për çështje të sigurisë i Presidentit të SHBA-ve, John Bolton, në fjalimin e tijë në Kiev [2018].7)
Ky pozicion i ri, automatikisht ndikoi në raportet mes dy kombeve rivale në Ballkan (kombit shqiptar e atij serb), duke shënuar kuota të reja përplasjeje. Serbët, duke shfrytëzuar momentin politik, tentojnë t’i zgjerojnë sferat e tyre të interesit, madje edhe duke imponuar korigjimin e kufirit të Kosovës, që de fakto nënkupton aneksimin e veriut. Deklarata e presidentit serb A.Vuçiq për ripërkufizimin (razgraničenje) me shqiptarët, flet qartë se Serbia tashmë ka rënë brenda perimetrit të kurthit të Tukididit. Në këtë rast do të mjaftonin ca ndeshtrasha (provokime) të rëndomta, që dinë t’i improvizojnë shërbimet serbe të inteligjencës (të kujtojmë “Trenin Rus”, vrasjen e Oliver Ivanoviqit], që konflikti të bëhet i pashmangshëm, ndonëse skifterët e luftës tashti nuk mungojnë as në Prishtinë.
Presidenti serb në turnin e tij në qytetet afër kufirit me Kosovën, duke filluar me Vrajën, dikur njëri nga qytetet etnikisht më të pastër shqiptare (1877), e deri në Kurshumli e në Medokën time, dëshmon qart se është po ai që ishte gjatë luftërave në ish Jugosllavi [1991–1999], si zëdhënës i Millosheviqit, duke ushqyer tutje ,,shpirtin luftarak” të çetnikëve të tij që tashmë e dominojnë Parlamenti Serb.
Ekspansioni kinez drejt Ballkanit — akt gjeopolitik
Përse potencova në fillim të kësaj eseje rastin e Taivanit dhe më pas këmbënguljen e Sebisë për ta mbajtur kaq gjatë ,,rastin e ngrirë” të veriut të Kosovës, shëmbëllim i modeleve të ngjajshme në Qipron Turke, Krime, Ukrainën Lindore etj.?
Ka kohë që në qarqet akademike serbe, por edhe në nivelet më të larta të politikës, krahas rolit në ngritje të Rusisë, i kushtohet vëmendje e veçantë edhe ngritjes së Kines. Në mediat më seroze nuk ka kaluar pa u komentuar deklarata e D.Trump-it pas takimit me presidentin kinez që flet në dobi të tezës për një një rishikim të politikave reciproke, që favorizojnë një lloj bashkëpunimi në dobi të raporteve kinezo-amerikane të G2-shit.
,,Unë mendojë se ne mund t’i zgjidhim pothuajse të gjitha problemet e botës”,8) e shprehur në nje rast Trump-i.
Në këtë rirreshtim të ri të mundshëm, Beogradi tenton të zë hapin, duke hapur të gjitha portat për investitorët kinez. Banka shtetërore kineze EXIM tashmë është prezente me investimet e saja në disa fusha. Ajo ka startuar me ndërtim autostradash në Maqedoni, në Mal të Zi dhe pretendon që këtë rrjet ta permbyllë me Serbinë. Në Beograd konsorciumi Kinez ‘CHINA ROAD AND BRIDGE CONSTRUKCTION’ ka ndërtuar një urë të gjatë mbi Danub që kapë shifrën prej 170 milion eurosh, 85% e së cilës është kredi. Diku 700 milion euro janë duke u investuar në një termoelektranë dhe në ndërmarrjën më të madhe të vendit për përpunimin e çelikut në Smederevë, që pritet të kalojë në duart e kinezve.9)
Një projekt tjetër i rëndësisë së veçantë që po investon Kina në interes të Serbisë, është edhe hekurudha e shpejtësisë së lartë mes Budapestit dhe Beogradit, që ka diku 350 km, e ku parashihen të investohen rreth 3.2 miliardë euro. Modernizimi i kësaj hekurudhe pritet të përfundojë në vitin 2023, me ç’rast do të shkurtohet koha e lidhjes së këtyre dy qendrave nga 8 orë, sa është tashti, në 3 orë. Krahas kesaj, është lënë e hapur mundësia e modernizimit e të gjitë shtegut hekurudhor nga Athina në Budapest.
Këto dhe projekte tjera që planifikojnë kinezët t’i financojnë në rajon, me theks të veçantë në Serbi, vijnë si rezultat i hezitimit të investitorëve nga BE-ja dhe përgjithësisht Perendimi. Këtë hezitim dhe këtë hapësirë ndërkohë po e shfrytzon Kina, por gjithëmonë e rivalizuar nga Rusia dhe Turqia.
Në krejt këtë mësymje, Kosova mbetet jashtë vëmendjes kineze, meqë Kina nuk e njeh pavarësin e saj, duke u arsyetuar se nuk tumirë politikat secesioniste që i ndërlidhë pastaj me problemet e brendshme, si ato me Ujgurët dhe Tibetian, por duke mos e lënë anash as edhe rastin e Tajvanit. Sidoqoftë, investimet kineze edhe në Shqipri janë të ndjeshme.
Në një shkrim të gjatë të publikuar në ,,DIE ZEIT” të Hamburg-ut, Ulrich LADURNER dhe Steffen RICHTER kanë goditur pikërisht në shenjë tek potencojnë se Kina përmes këtyre investimeve, para së gjithash ka për qëllim të rrisë ndikimin politik në Evropë. “Kina dëshiron që në të ardhmen, qoftë edhe në rrugë indirekte, të ketë influencë në vendimmarrje në BE”.10)
Veriu i Kosovës dhe Sanxhaku në dritën e gjeopolitikës serbe
Dialogu me Sebinë i ndërmjetsuar nga Brukseli, që startoi si teknik më 2011 dhe përfundoi si politikë me 2015-ën [sic!], gradualisht i është nënshtruar agjendës politike të Serbisë me BE-në dhe po shkon në dobi të gjeopolitikës serbe. Insistimi gjithnjë e më hapur për aneksimin e veriut të Kosovës, si dikur ai i Toplicës [1878], duhet të shihet në funksion të prerjes, izolimit të Sanxhakut nga Kosova. Serbia e ka parasysh se, me gjithë suksesin në politikat asimiluese, banorët autokton të Sanxhakut, që tutje mbesin shumicë, sado që deklarohen si boshnjakë, me gjithë substratin sllav dhe bjerrjen e gjuhës (sidomos nga brezi i ri), ata, megjithatë, veten e ndjejnë shqiptarë. Kështu do ta ndjejnë ata veten, madje edhe më shumë, kur të faktorizohet kombi shqiptar në Evropën Juglindore. Rrjedhimisht ata lidhjen me Mitrivicën dhe Kosovën i konsiderojnë jetike.
Në dritën e përmbushjes së agjendës politike, që do të jetë në përputhje me interesat gjeopolitike dhe në dobi të gjeopolitikës serbe, do parë edhe pushtimi i majës së Pançiqit nën hundët e KFORIT francez, por edhe intencat për t’i shtënë në dorë majat e Shalës së Bajgorës, liqenin e Ujmanit dhe segmente të shfrytëzuara të Trepçës në veri.
Interesat gjeostrategjike të Serbisë (gjithësesi edhe të Rusisë) janë cenuar me dështimin e puçeve në Podgoricë dhe Shkup dhe mbi të gjitha me aderimin e këtyre dy shteteve në NATO. Në këtë rrafsh, pra në përputhje me këto interesa, duhet shikuar edhe refuzimin kategorik të Serbisë për aderim në NATO, qoft edhe në një të ardhme të largët, pavarësisht pjesëmarrjeve të saj në misionet e ndryshme ushtarake të partneritetit me SHBA-të.
Ndërkaq në dritën e gjeopolitikës serbe do shikuar edhe suksesi që ka arritur ajo në kuadër të procesit të Berlinit, duke u imponuar si lokomotiva terheqëse e rajonit(!) Sidoqoftë, si Berlini edhe Brukseli e kanë tashmë të qartë se intenca e Beogradit për dominim të rajonit, duke mos e njohur tutje Kosovën, është e rrezikshme për sovranitetin, jo vetëm të Kosovës, por edhe të Bosnjës. Veriu i Kosovës prandaj shihet nga Beogradi i ndërlidhur me Sanxhakun, e madje edhe me të ardhmen e Bosnjës, respektivisht Republikës Srpska.
Në prag të Luftës së Parë Ballkanike, në atë tablo të përgjithshme të raporteve ndërkombëtare, lufta e Tripolipanisë [Libisë së sotme] do t’iu shërbejë satelitëve të Rusisë në Evropën Juglindore (Serbia, Mali i Zi dhe Bullgaria) për shpërfaqjen e apetiteve për zgjerim territorial në dëm të Perandorisë Osmane, që nënkuptonte de fakto aneksim të ri të territoreve shqiptare. Sanxhaku i Pazarit të Ri, që ishte në përbërje të vilajetit të Kosovës me qendër Shkupin, por që në rrafshin gjeostrategjik konsiderohej si një ,,pykë territori” ndërmjet Serbisë dhe Malit të Zi, duke shërbyer tutje si urë lidhëse e natyrshme mes Shqipërisë veriore (pra atë botë vilajetit të Kosovës) dhe Bosnjës, ishte tepër i rëndësishëm në rrafshin gjeopolitik për t’i lidhur Serbinë me Malin e Zi. Shih për këtë, rusët vazhdimisht u kërkonin atë botë satelitëve të tyre që të lidhin aleanca ushtarake për veprim të koordinuar antiosman. Të inkurajuar prej diplomatëve dhe agjentëve rusë, shkruan Norman Rich, shtetet sllave plus Greqia, hynë në bisedime të cilat rezultuan në formimin e koalicionit antiturk.11)
Hallka e parë në këtë koalicion, vazhdon Rich, ishte një marrëveshje për aleancë ndërmjet Bullgarisë dhe Serbisë e nënshkruar më 13 mars 1912.
,, Mirë, kjo është mrekulli, tha ministri i Jashtëm rus Sazanov, kur degjoi për aleancën, — 500.000 bajoneta për ta mbrojtur Ballkanin. Kjo duhet ta bllokojë përgjithmonë rrugën për depërtimin gjerman dhe pushtimin austriak’’.12)
Aneksimi i Kosovës dhe Sanxhakut (1912) dhe ndarja e këtij te fundit me Malin e Zi, është produkt i kësaj strategjie pansllave. Aneksimi i veriut sot, qoftë përmes një marrëveshjeve, ku firmën nga pala shqiptare do të mund ta vinte ndonjë nga marionetat e imponuara nga qendrat e vendosjes që gjatë luftës (1998), qoftë përmes një ‘blic krige’ të akorduar paraprakisht, është vetëm një shtojcë e asaj që ishte realizuar më 1912!
Diskursi nacionalist iracional serb në raport me Kosovën, me fokus veriun e saj, ka parapavijë të pastër strategjike. Nëse në epokën e luftrave ballkanike, serbët tentonin të kishin dalje në det, ata tashmë ndjehen tërësisht të hendikepuar dhe pjesërisht edhe të izoluar! Interesi parësor gjeostrategjik i Serbisë atëbotë ishte projektuar në dobi të vënies nën kontroll të aksit Veri-Jug, që nënkupton grykën Moravë-Vardar, duke siguruar daljen në Selanik dhe përmes pushtimit të Kosovës, krijimin e parakushtit për pushtimin e Shqipërisë dhe me këtë edhe qasja në portin e Durrësit.
Për pothuajse nëntë dekada (1912- 1999), Serbia nuk arriti dot ta zhbënte qenien shqiptare në Kosovë, megjithëse gëzoi mbështetjen herë të hapur, e më shumë të heshtur të disa fuqive të Perendimit dhe Turqisë. Të kujtojmë këtu shkarazi marrveshjen e Titos të vitit 1953 (në Rjekë) me ministrin e Jashtëm Turk, Ismet Inonu, që ishte de fakto vazhdim i projekteve të akademikut Serb Vasa Çubrilloviq (1936 dhe1944) për shpërnguljen e shqiptarve nga Kosova, Sanxhaku dhe Maqedonia për në Turqi, e deri te projekti i shtatmadhorisë serbe të titulluar me emrin e koduar ,,Patkoi”[1999], i cili iu kishte ofruar gjermanëve dhe pastaj u bë publik nga shërbimi i fshehtë bullgar.
Krijimi ndërkohë i dy shteteve të pavarura (Maqedonisë së Veriut dhe Kosovës) i ka varrosur përgjithmonë projektet e sipërpërmendura të Serbisë për dalje në det. Ndërkaq insistimi për ndarjen e Kosovës (aneksimin e veriut), duket se ka të bëjë me interesin gjeostrategjik serb që konsiderohej i përmbyllur, e që ndërlidhet ekskluzivisht me Sanxhakun si ,,tokë serbe”, ose Rashkën e dikurshme. Konservimi i tij si interes jetik serb, sikur i ushqen tutje shpresat e Beogradit për rikthimin e Malit të Zi brenda Serbisë dhe sferave të interesit rus në në një të ardhme jo të largët, siç logarisin qarqet pansllave në Moskë e Beograd.
Kambanat e alarmit pr ringjalljen e kurthit të Tukididit ndërkohë po bien sërish. ,,Një çështje e hapur (e që e pret Brukselin) është në derë. Europa i ka neglizhuar keq këto dekadat e fundit të gjashtë vendet e Ballkanit. BE-ja ju afron atyre perspektivën e plotë për aderim, madje Serbisë dhe Malit të Zi duke iu premtuar se kjo perspektivë do të duhej bërë realitet që në vitin 2025. Sidoqoftë, bisedimet me këto vende janë tek në fillim: Përplasjet (grindjet) mes Serbisë dhe Kosovës kanë tutje ndikimin e vet, gjendja e brendshme në Bosnjë është e pa shpresë e kaotike, ndërkaq në Kosovë rendi juridik nën ndikimin e MAFIAS”,13) konkludon Theo Sommer, në një studim të tij të gjatë.
Për disa nuanca, momentiumi politik dhe tavolina e diplomacisë rreth dialogut Kosovë-Serbi, na rikthen në javët e para të pragfillimit të Luftës së Parë Botërore dhe dilemat që kishte Berlini për situaten e krijuar. Kjo mëdyshje e Gjermanisë është paraqitur në mënyrë më të hollsishme prej Gotlib Fon Jagov-it, kreut të shërbimit të Jashtëm Gjerman, në një letër të 18 korrikut drejtuar Linkovskit, ambasador gjermon në Britani, për t’i shpjeguar se përse gjermanët e quanin me rëndësi të dorës së parë mbështetjen ndaj Austrisë.
“Nëse austriakët nuk do të hidheshin tani në veprim, ata do ta humbnin rastin e fundit për rehabilitim politik dhe qëndrimi i tyre në Ballkan do të shkatërrohej përgjithmonë. Rezultati do të qe vendosja e hegjemonisë ruse në Ballkan, një zgjerim i palejueshëm i pushtetit dhe ndikimit rus, si për Gjermaninë, ashtu edhe për Austrinë”.14)
Përpjekja e Rusisë për akomodim afatgjatë në Serbi [baza në Nish, agjentura e shpërndarë mbi 3000 veta gjithandej në Serbi, madje edhe në veri të Kosovës nën petkun e organizatave humanitare dhe specialistëve të fushave të ndryshme] dhe gjithsesi në Spska Republika në Bosnje, duke mbështetur aneksimin e veriut të Kosovës dhe nënshtrimin e plotë të Sanxhakut, nga Berlini i sotëm, nëse jo nga Brukseli, do të duhej të cilësohej si akt i palejueshëm dhe gjithësesi i patelorueshëm. Në këtë frymë, mbase, duhet shikuar edhe punimet e fundit të samitit të Berlinit, dy javë më parë, ku vendosmëria e Angela Merkel, sikur zmbrapsi për një momet të gjithë ata që ëndërronin për një ripërkufizim të ri në rajon, që do të ishte në kurriz të Kosovës dhe interesave jetike të Kombit përgjithësisht. Shih për këtë, Beogradit duhet t’i bëhet e qartë se, kufijtë që ia ka përcaktuar Serbisë në perendim Konferenca e Dejtonit [1995], duke krijuar një entitet shtetror serb brenda Bosnjes [Republika Sërbska] dhe ata që u shenjuan më 17 shkurt 2008 me aktin e shpalljes së pavarsisë së Kosovës, në jug të Serbisë, janë të pacenueshëm.
Insistimi për ripërkufizim (razrgraničenje) me shqiptarët, flet se Beogradi nuk e njeh hartën politike të Europes Juglindore. Madje në Beograd ka koka aq të nxehta sa nuk hezitojnë të ringjallin aspiratën e shekullit XlX për shndërrimin e Serbisë në një Sardenje të Ballkanit, pra të krijojnë një supershtet të bashkuar në Ballkan nën zotërimin serb. Aleksander Vuçiqi, presidenti serb, është njëri nga ata pinjollët e shovinizmit serb që e sheh Beogradin si kryeqytetin e këtij shteti, ndërkaq procesin e Berlinit në dobi indirekte të kësaj ideje!
Argumenti i përsëritur që dëgjohet në qarqet diplomatike gjithandej, e veçmas në Bruksel, më theks gjatë këtyre 8 viteve të dialogut mes Kosovës e Serbisë [2011–203], që duket se gjen një lloj statisfaksioni në diskursin juridik të Gjykatës Ndërkombtare në Hagë, i aplikuar sidomos gjatë kohës sa gjykohej Hitleri i Ballkanit, presidenti serb Sllobodan Millosheviq, është se lufta e UÇK-së për lirinë e Kosovës është zhvilluar jo kundër popullit serb, pra ajo nuk cilësohet siç ishte luftë mes dy kombeve, por kunder regjimit të Millosheviqit,e që rezulton të mos jetë krejt korrekt. Populli serb, veçanrisht ata në Kosovë, që njihen si kolonë të ngulitur gjithandej në zonat më strateghike, kryesisht brenda periudhes 1916–1966, por edhe pjesa dërmuese e kombit gjithandej në Serbi e Bosnjë, brenda hapësirss serbe, me entuziazëm ishte lidhur me kauzen e Millosheviqit që barazohej në dy teza: E para, zgjidhja e madhe, Jugosllavia nën hegjemoninë Serbe dhe e dyta — zgjdhja e vogël, krijimi i Serbisë së Madhe. Që të dyja këto teza kanë burimin në vetë natyrën e nacionalizmit serb, që në qendër ka ekspansionin territorial.15)
Në rrethana normale, siç pohonte figura më e spikatur ndërmjet atyre që bënë paqen në vitin 1814 [ në Vjenë], Vilhem fon Humbold (që cilësohet si njëri nga filozofët dhe eruditët më të mëdhej të kohës së tij), populli francez duke mbështetur me aq zjarr kauzën e Napoleonit për pushtimin e Evropës ,,kish humbur çdo të drejtë për një paqe bujare”. [N.Rich:2006]. Po në këtë linjë gjykimi, është edhe raporti që do të mbajë popullin gjerman me kauzën e Hitlerit për pushtimin e Evropës dhe Botës gjatë LDB.
Në këtë rrafsh nuk bën përjashtim as populli serb dhe elita e tij. Këtë e verifikoi sërish, pas dy dekadash, vetë presidenti serb, A. Vuciq, në fjalimin që kishte në një tubim me qytetarët serbë në Mitrovicë (në pjesën që realisht Serbia e mbanë të aneksuar -2018], duke iu rikthyer edhe mitit për ,,djepin Serb”! Natyrisht insistimi për Kosovën si ,,djep serb” ka të bëjë me të vërtetën për aq sa kanë të bëjnë edhe malverzimiet e tij për Rashkën si ,,djep serb”, për Shumadin a Timokun si ,, djep serb” etj.
Të sjellim në vëmendje faktin se, Serbia prej vendosjes së serbëve në Ballkan
[ shek.Vll ], respektivisht që kur krijuan shtetin (1844), kanë ndërrruar jo më pak se 10 kryeqytete, prej Prizerenit, Krushevcit, Smederevës, Nishit e deri te Beogradi, tipike kjo për popujt nomadë e joautoktonë.
Natyrisht historia është në anën shqiptare. Është pikërisht Kosova, Dardania antike, aty ku shqiptarët filluan betejën politike e ushtarake si Komb [ Lidhja Shqipetare e Prizrenit- 1878] për formimin e shtetit modern shqiptar. Por cilat janë motivet politike që elita serbe rikthen artikulimin vend e pa vend të mitit serb për Kosovën? Miti serb për Kosovën “ngerthen në vete edhe element religjiozë, që nënkupton se pas Golgotës vjen ringjallja, duke marrë kështu elemente të Dhjatës se Re, përkatsisht simbolin e vuajtjes [ kalvarit dhe ringalljes]”. [ A. Xhaferi: 2004].
Duke e paraqitur kombin serb në rolin e viktimës, ndërkaq të tjerët, shqiptarët dhe perendimorët [ NATO], si agresor, dhe në emër të mitit serb, elita serbe dikur edhe sot kërkon leje, respektivisht po pregadit alibinë për aneksimin e veriut. Dhe kështu sërish çet kokë kurthi i Tukididit, por kësaj radhe këtë gjakim të Sërbisë sikur po e ushqen edhe Brukseli, respektivisht shtetet që po tumirin ndarjen e Kosovës, qoft edhe nën platformën e akorduar mes Thaçit e Vuçiqit për ndryshimin e kufijëve!
Por, duke ia aneksuer veriun e Kosovës Serbisë, Brukseli do të duhej ta kishte të qartë se hyn në detyrime komplekse: Në atë të ruajtjes së paqes së pamundur në rajon! Qarqe të diplomatëve të shteteve tradicionalisht mike të Serbisë, që për objektiv duket se kanë restaurimin e Serbis së Madhe, pra realizimin e tezës së dytë të Millosheviqit me të cilën ai operonte në prag të shpërbërjes së Jugosllavisë, duke e trajtuar si partner të përbashkët neser edhe Bashkimin Europian. Por, sidoqoftë, ky veprim asesi nuk është dhe nuk mund të jetë garancë për paqe dhe siguri të qëndrueshme në Evropen Juglindore.
EPILOG
Karl Poperi, sociologu i njohur amerikan, duke egzaminuar shoqritë postkolonoale dhe nevojat e mëdha për kooperim, insiston me të drejtë se shoqëritë moderne duhet të jenë të hapura, jo vetem në kontekstin aktual, por edhe në relacion me ardhmërinë. Bazuar në politikën e vazhdueshme të krijimit të balancave mes fuqive të mëdha, pra në vetë realpolitikën, ndarja e Kosovës sot edhe mund të imponohet si akt vendimmarrës nga të fuqishmit, ngjajshëm si edhe iu imponua dhënia e 2500 ha tokë Maqedonisë Veriore dhe 8200 ha kullosa, burime strategjike uji e maja malesh, Malit të Zi [ 2018], por vendimi i imponuar mbi bazat e shpifura etnike për ndarjen e Kosovës pengojn qartas hapjen e perspektivës së paqes afatgjate dhe ardhmërisë prosperuese.
Janë një varg argumentesh të forta që flasin në të mirë të ruajtjes së tërsisë teritoriale të Kosovës dhe procesit të integrimit ndërshqiptar. Kosova aktuale, në këta kufij që ia kanë përcaktuar elitat politike-ushtarake sllave (serbe, malazeze, e maqedone fill pas Luftës së Dytë Botërore), nuk prezanton as përafërsisht hapsirën që kishte Vilajeti i Kosovës në dekadat e fundit të Perandorisë Osmane. Pra, këta kufi që ka Kosova sot, ishin në dëm të realitetit demografik, historik, gjeografik, ekonomik para së gjithash të shqiptarëve. Prandai theksimi i ndryshimit të sërishëm të këtyre kufive në dëm të Kosovës, siç insistohet, është tërësisht i papranueshëm. Fundja, ky argument nuk është aplikuar tek asnjë njësi federale e ish Jugosllavisë, që tashmë janë të pavarura.
Kundër ndarjes së Kosoves flasin edhe argumentet e natyres gjeopolitike. Republika e Kosovës mëton të jetë pjesë e natyrshme dhe aktive e botës së lirë demokratike, si pjesë përbërse e kryevlerave të kësaj bote-siç janë NATO dhe BE-ja.
Argumentet që i potencon pala serbe për ndarjen e Kosovës janë tërësisht të paqëndrueshëme për epokën moderne, pikërisht për vlerat mbi të cilat është ngritur BE-ja. Ndërkaq Beogradi nuk parashtron dot argumene të qëndrueshme të natyrës gjeostrategjike, meqë kufijt aktual të Kosovës nuk pengojnë komunikimin e Serbisë me Malin e Zi dhe me këtë edhe Detin Adriatik, si dhe me Maqedoninë e Veriut, Greqinë dhe Detin Egje. Përkundrazi, cënimii kufive të Kosovës tutje, provokon luftë të re shqiptaro- serbe.
_______________
(Burgu i Lipjanit — mars 2019 / Prishtinë, shtator 2019)
1. ttps://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/sq/IP_16_1626
2. Bardhyl Mahmuti, burimi: lajmi.net/bardhyl-mahmuti-ti-themi-stop- hipokrizise-se-be-se- ndaj-kosoves/? fbclid=IwAR0FrNCCySgRiAAgamUt9xjDF3BhHuyu3cbwYIxv63D0e3QeZ8oEmNWOBPI
3. Theo Sommer, Cina FIRST — Die Welt auf dem Weg ins chinesische Jahrhundert’, Hamburg/München 2019, f.353
4. Graham Allison, “Destined For War”, Londër 2016
5. Th.Sommer, po aty, f. 355
6. http://cdn1.vol.at/2006/10/Serbien.pdf
9. Th. Sommer, po aty
11.Norman Rich, Diplomacia e fusqive të mëdha, Tiranë 2006, f.426
12. Po aty
13. Theo Sommer, po aty, f. 439
14. N.Rich, po aty, f 464
15. Arbën Xhaferi: Vepra 3
Balkan region. Photo Credit: RFE/RL
Introduction
The insistence on redefining (demarcation) with the Albanians shows that Belgrade does not recognize the political map of Southeast Europe. Even in Belgrade there are heads so hot that they do not hesitate to revive the aspiration of the XLX century for the transformation of Serbia into a Sardinia of the Balkans, ie to create a united superpower in the Balkans, under Serbian rule. Aleksandar Vučić, the Serbian president, is one of those fools of Serbian chauvinism, who sees Belgrade as the capital of this state, while the Berlin process is indirectly benefiting this idea!
Albania and the Albanians on one hand, and Serbia and the Serbs on the other, as they are today, divided into two or three state entities, or tomorrow united and structured in the respective federations, nevertheless continue to have balancing power for the region of Southeast Europe. Both nations, in the first half of this century, seem to be the gateway that will lead them either to the trap of Thucydides – the decisive war for space, or to the path of peace, which will guarantee them prosperity. and prosperity for the second half of the century XXI and beyond, which would turn the region into an oasis of peace and prosperity of the rule of law.
Albanian phoenix in front of steppe’s wolves
We the people living in both geographies and spaces (Albanian and Serbian) since the end of the war (June 12th, 1999) as well as the end of Kosova’s century-old colonialism, see that there is an attempt for a kind of political agreement that can contribute to end the status quo, respectively the frozen state, thus creating the necessary precondition for rapprochement and reconciliation between the two nations. With this, the move towards a prosperous inter-neighborly and European future, but unfortunately, taking more into account the strategic interests of the Serbs, to the detriment of the vital interests of the Albanians! Warning about the possibility of Serbia’s accession with Montenegro to the EU in 2025, further intensifying the non-recognition of Kosova’s independence by the five EU (Greece, Cyprus, Romania, Slovakia and Spain) and, thus, even keeping it (ie Kosova) further as a closed ghetto, speaks volumes about the lack of an EU geopolitical agenda for the region and the undignified treatment of Albanians.
On 15 July 2009, the European Commission approved a proposal to abolish the visa regime for citizens of Serbia, Montenegro and North Macedonia and to maintain the visa regime for citizens of Albania, Kosova and Bosnia and Herzegovina.
One year ago, EU Commissioner for Home Affairs Anna Cecilia Malmström proposed the abolition of visas, provided that travelers do not stay longer than 90 days and have a biometric passport. However Kosova remains a ghetto!
On 4 May 2016, the European Commission proposes to the Council of the EU and the European Parliament the abolition of visas for Kosova citizens, transferring Kosova to the list of visa-free countries for short-term stay in the Schengen area. The proposal was made together with the positive assessment of the Commission which confirms that Kosova has met the criteria of the roadmap for visa liberalization. Kosova remains a ghetto!
Kosova still two years after this reaction of the European Commission remains a ghetto, respectively the only mass prison on the continent!
Rightly, my colleague, political scientist Bardhyl Mahmuti, asks the question that still remains unanswered: “What are the reasons for the citizens of Kosova, who have experienced genocide from Serbia, to remain isolated?”
EU spokespersons can say whatever they want and endure the letter. But no one can say that Serbia, Montenegro and North Macedonia were deprived of visas for reasons of “functioning as rule of law”, or for the “small” size of corruption and crime. “The criteria for refusing visa liberalization to the citizens of Kosova are political and ideological and as such, in the current context of pampering Serbia, it poses a risk to Kosova’s future.”2 )
In Serbia, as evidenced by weeks of protests everywhere in major Serbian cities, but also the composition of the parliament, the forces of the extreme right dominate. Their attitude towards Kosova proves how much they are charged with negative energy. Meanwhile, the explosion of these negative energies was noticed worldwide, especially after the decision of the Government of Kosova related to tariffs for Serbian products and the intention to end the era of neocolonialism, which dominated these two decades after the war.
We should understand why the alarm bells are ringing in Belgrade today, but we cannot understand the reaction of Brussels!
Whenever the Albanians have taken serious steps to revive and strengthen their positions, being factored in the region, as is happening in these last two decades with Albania and the Albanians, on the other side, namely Serbia, as a power that has dominated the former Yugoslavia, but which also played a dominant role in Southeast Europe, automatically awakens a sense of unease and insecurity.
Resolving this historic knot could be quite similar to the case of Great Britain and America in the postcolonial era, but the situation could easily precipitate towards a new war, as happened after 1900 between Great Britain and the German Reich, or as Theo Sommer puts it about China-US relations, something similar, “as happened 2,500 years ago between Sparta and Athens.”[3]
The Greek historian Thucydides has described in detail how both Hellenic city-states, in an almost numb state of somnambulism, had fallen into the trap of debauchery. In his work entitled “Destined For War”, the well-known Harvard University political scientist Graham Allison goes back 2400 years in history and quotes from Thucydides’ work on the Peloponnesian War: “It was the rise of Athens and the concern and concern that this rise caused to Sparta, which made war inevitable “, [4] following the situation created in the meantime between Serbia and Kosova, especially the reactions of the leaders of Serbia, who do not take the trouble to hide their muscles. threatening through the positioning of entire army divisions on the border with Kosova, and now, most recently, even with the military parade, which was rather a confrontation, the question logically arises:
– Will the rise and prosperity of the second Albanian Republic (Kosova), and thus the factorization of the Albanian nation, have the same effect in Serbia?
In the case of Athens and Sparta, Thucydides pointed out two factors that were driving the chariot of war in motion: on the one hand, the growing appetites of Athens, which were the product of a kind of uplifting feeling and which marked that kind of superior self-esteem; on the other hand there is a kind of insecurity, fear, even a kind of determination to maintain the status quo on the part of the already stabilized power of Sparta. In Thucydides ‘judgment, Athens’ position was irrevocable. In proportion, as her power was on the rise, feelings also grew that she was being treated badly, forcing the conviction that the old power would now have to adapt to the new reality.
The Greek historian had also noted that Sparta described Athens’ behavior and attitude as unreasonable, but also that its dominant role and position had been jeopardized from the moment Athens began its rise and recovery. The model of how the two city-states entered the long 30-year war, the longest in Antiquity, and how both of them finally suffered great losses, becoming so weak that they could not withstand the Persian invasion. history has proved it well to us.
This kind of dynamics of the historical notion, has in the meantime set in motion the chariot of war of Serbia (and thus of the Serbian nation) and Kosova (and thus of the Albanian nation), preceding this clash with an onslaught of Serbia’s fury over the annexation of northern Kosova, counting more on a “flashback”?
Allison’s research in this area has this result: “In eleven of the sixteen cases dealt with in the last 500 years, cases in which we are dealing with a rapid shift of power between a rising force and the previous occupying nation, war it was as a conclusion, a result “. [5]
In these types of wars for hegemony, towards the preventive war, the established power slipped, from the rising power, while there were contradictions, when the de facto forces were more or less the same. In this case, of course, Kosova’s military strength is embryonic, incomparably weaker than that of Serbia, but it is this fact that could prompt Serbia, in the name of prevention, to attack the action for the annexation of Northern Kosova. Two of the twelve cases handled by Allison dealt with the rivalry between Britain and Germany before World War I, as well as the Japanese challenge to the US, which came to the LDB with bloody proportions for the entire globe.
However, this does not mean that a new war between Kosova and Serbia is inevitable. History proves that the Albanian phoenix only in the years 1878-1999 faced the steppe wolves, not less than seven times in a row. Initially losing Toplica [1878]; then losing the Sandzak of the New Bazaar and all of Kosova and part of the vilayet of Manastir (1912). Further during the First and Second Balkan War (1912-1914), then during the First World War and which will continue with the War of the Kreshniks (Kaçaks, as it is popularly known, the war of 1918-1924); further during the Second World War, especially in its epilogue (1944-’45) to end with the KLA war (1998-99), when Kosova was liberated, but without the New Bazaar Sandzak and without Presheva, Bujanovci and Medvegja. In four of the sixteen cases handled by Allison and his team, the rivalry between the rising power and the established one had not ended in war. The reason was: restraint and veneration of strategic strategic interests that had avoided war. Why not the case of Kosova and that of Serbia the fifth case in this series, which does not slide towards war? Mutual strategic reasons and interests lean towards peace and prosperity.
Taiwan “Community” and the Serbian myth of the “cradle of the nation”
The preamble to the constitution of the Republic of China states precisely: “Taiwan is part of the sacred territory of the People’s Republic of China.” The state and constitutional obligation continues to be emphasized: “It is a sacred obligation of all the Chinese people, including the citizens of the country in Taiwan, to fulfill the major task of reunifying the homeland.”
Kosova is treated somewhat similarly, of course completely contrary to the historical, demographic and logical reality in the current Serbian constitution. In its preamble, but also in the normative parts, it is emphasized clearly, that Kosova is part of Serbia, while the church monuments, together with the spaces around them are treated as ostensibly evidence of history, formulating a pseudo-argument that it represents the “cradle of Serbia”!
Even in history textbooks, this definition of Kosova as “Serbian land” has already been established. Here is what is written in the preamble of the Serbian constitution: “Based on the state tradition of the Serbian people and equality… citizens and ethnic communities in Serbia; based on the fact that the Autonomous Province of Kosova and Metohija is an integral part of Serbia, ie has a position as an integral part of the sovereign state of Serbia and that from this position the Autonomous Province of Kosova, its bodies, as well as all constitutional state bodies have obligations and duties to protect the state interests of Serbia in Kosova and Metohija in all political relations. internal and external “. [6]
Meanwhile, in the seventh chapter of the Serbian constitution, Kosova is treated as an organic part of it in seven separate articles.
If China’s economic and military potential, along with its political will, speaks in favor of Taiwan’s reunification with China in the not-too-distant future, even despite strong US opposition, that bloodshed could become a reality. The case of Crimea, but also the other procedures being created by the Russian geopolitical agenda, also benefits China’s political agenda.
– If the pressure on Taipei (the capital of Taiwan, SR) from China, but also from the citizens increases every day, the reaction of the traditional Chinese right (Koumintang), which has turned Taiwan into a strong military base from the most dangerous to plans, can easily be handed over, what will be the US reaction then?
Taiwan’s two parliamentary parties are active in favor of reunification with China. Chinese propaganda that guarantees economic facilities and welfare for the island’s 23 million citizens is permanent. This island could easily be turned into the flames of the Third World War.
– Can parallels be drawn between this Chinese island and the Serbian “Zajednica” tomorrow in Kosova? The comparison lags anyway and seems utterly slanderous. But this is not how Belgrade judges, as it de facto treats the whole of Kosova as a “Serbian community”, as “the cradle of Serbia, that is, as the” cradle of the Serbian nation “, etc. In this strategic field, according to Belgrade, changes of a geopolitical nature expected to take place in Ukraine, Taiwan, etc., could produce a spectacular action of the return of the Serbian Army to Kosova, or at least to the “Northern Island” of Kosova. Currently, through the dialogue in Brussels and secret meetings, these illusions of the Serbian dream, already set on the official political agenda, are being nurtured. Europe, headed by Ms. Mogherini, EU High Representative for Foreign Affairs and Security Policy, before this echelon of pro-Serbian diplomacy, it seems that individuals and circles of Albanian politics from Pristina have already left. here in Tirana! Serbia’s attempt to annex the North of Kosova, even with an “Agreement”, proves once again how predisposed Serbia is to fall into the trap of Thucydides with both feet.
From the moment Donald Trump entered the White House, but really bothered me, from the moment Zuo Yiping promoted the so-called “strategy on the role of superpowers” (2012), the geopolitical position of Southeast Europe had begun to suffer. significant changes. This change was expressed by the Security Advisor to the President of the United States, John Bolton, in his speech delivered in Kiev (2018). [7]
This new position, automatically, influenced the relationship between the two rival nations in the Balkans (the Albanian and the Serbian nation), to mark new collision quotas. The Serbs, taking advantage of the political momentum, are trying to expand their spheres of interest, even imposing the correction of Kosova’s border, which de facto means the annexation of the North. The statement of the Serbian president Aleksandar Vucic about the redefining (razgraničenje) with the Albanians, clearly shows that Serbia has already fallen within the opposite perimeter of Thucydides. In this case, a few ordinary provocations would be enough, which know how to improvise the Serbian intelligence services (remember the “Russian Train”, the assassination of Oliver Ivanovi)), for the conflict to become inevitable, although the war hawks now they are not absent in Prishtina either.
The Serbian president in his shift in the cities near the border with Kosova, starting with Vraja, once one of the ethnically purest Albanian cities (1877), up to Kurshumli and my Medica (Medvedja), clearly proves that he is the one who was during the wars in the former Yugoslavia (1991-1999), as Milosevic’s spokesman, further nurturing the “fighting spirit” of his Chetniks who now dominate the Serbian Parliament.
Chinese expansion towards the Balkans – a geopolitical act
Why did I emphasize at the beginning of this essay the case of Taiwan and then the insistence of Serbia to keep the case of Northern Kosova “frozen” for so long, an example of similar models in Turkish Cyprus, Crimea, Eastern Ukraine, etc.?
For some time now, in Serbian academic circles, but also at the highest levels of politics, in addition to Russia’s rising role, special attention has been paid to China’s rise. The most serious media did not pass without commenting on D. Trump’s statement after the meeting with the Chinese president who speaks in favor of the thesis for a review of reciprocal policies, which favor a kind of cooperation for the benefit of the Sino-US relations of the G2- shit. “I think we can solve almost every problem in the world,” Trump once said.
In this possible new rearrangement, Belgrade is trying to take the plunge, opening all the gates to Chinese investors. The Chinese state-owned bank “EXIM” is already present with its investments in several areas. It has started building highways in Macedonia, Montenegro and claims to conclude this network with Serbia. In Belgrade, the Chinese consortium “China Road And Bridge Construction” has built a long bridge over the Danube, totaling 170m euros, 85% of which is credit. Some 700m euros are being invested in a thermal power plant and the country’s largest steel processing plant in Smederevo, which is expected to pass into Chinese hands. [9]
Another project of special importance that China is investing in the interest of Serbia, is the high-speed railway between Budapest and Belgrade, which is about 350 km, and where about 3.2 billion euros are expected to be invested. The modernization of this railway is expected to be completed in 2023, where the connection time of these two centers will be reduced from 8 hours, as it is now, to 3 hours. In addition, the possibility of modernizing the entire railway network from Athens to Budapest is left open.
These and other projects that the Chinese plan to fund in the region, with a particular emphasis on Serbia, come as a result of the reluctance of investors from the EU and the West in general. This hesitation and this space is being exploited by China, but always rivaled by Russia and Turkey.
These and other projects that the Chinese plan to fund in the region, with a particular emphasis on Serbia, come as a result of the reluctance of investors from the EU and the West in general. This hesitation and this space is being exploited by China, but always rivaled by Russia and Turkey.
In a lengthy article published in Hamburg’s Die Zeit, Ulrich Ladurner and Steffen Richter hit the mark, stressing that China, through these investments, “first and foremost” aims to increase political influence in Europe. wants to influence EU decision – making in the future, even indirectly. ” [10]
Northern Kosova and Sandzak in the light of Serbian geopolitics
The Brussels-mediated dialogue with Serbia, which started as a technique in 2011 and ended as a policy in 2015 (sic), has gradually been subordinated to Serbia’s political agenda with the EU and is benefiting Serbian geopolitics. The increasingly open insistence on the annexation of Northern Kosova, as once that of Toplica (1878), must be seen in the function of isolating the Sandzak from Kosova. Serbia bears in mind that, despite the success of assimilation policies, the indigenous inhabitants of the Sandzak, who remain in the majority, even though they declare themselves Bosniaks, despite the Slavic substratum and the decline of the language (especially from the younger generation), they still feel it. Albanians themselves and, consequently, the connection with Mitrovica and Kosova are considered vital. In the light of fulfilling the political agenda, which will be in line with geopolitical interests and for the benefit of Serbian geopolitics, we must see the occupation of the peak of Pancic under the noses of the French KFOR, but also the intentions to capture the peaks of Shala e Bajgore, Lake Ujman and exploited segments of Trepça in the north.
The geostrategic interests of Serbia (and of course Russia) have been jeopardized by the failure of the coups in Podgorica and Skopje and, above all, by the accession of these two countries to NATO. In this regard, in line with these interests, we must see the categorical refusal of Serbia to join NATO, even in the distant future, despite its participation in various military missions of partnership with the United States.
Meanwhile, in the light of Serbian geopolitics, one should see the success it has achieved within the Berlin process, being imposed as an attractive locomotive of the region (!) However, both Berlin and Brussels are already clear that Belgrade’s goal for domination of the region, by not recognizing Kosova further, is dangerous for the sovereignty, not only of Kosova, but also of Bosnia. The north of Kosova is seen from Belgrade connected with Sandzak, and even with the future of Bosnia, respectively with Republika Srpska.
On the eve of the First Balkan War, in that general picture of international relations, the war in Tripoli (modern-day Libya) will serve Russia’s satellites in Southeast Europe (Serbia, Montenegro and Bulgaria) to whet the appetite for territorial expansion to the detriment of the Ottoman Empire, which meant de facto new annexation of Albanian territories. The Sandzak of the New Bazaar, which was part of the vilayet of Kosova with Skopje as its center, but which in the geostrategic plane was considered a “wedge of territory” between Serbia and Montenegro, serving as a natural bridge between Northern Albania (ie, at that time the vilayet of Kosova) and Bosnia, was extremely important in the geopolitical plane to connect Serbia with Montenegro. The Russians then constantly urged their satellites to form military alliances for coordinated anti-Ottoman action. “Encouraged by Russian diplomats and agents,” writes Norman Rich, “Slavic states, plus Greece, entered into negotiations, which resulted in the formation of an anti-Turkish coalition.” [11]
“The first link in this coalition,” Rich continues, “was an alliance agreement between Bulgaria and Serbia, signed on March 13, 1912.” “Well, this is a miracle,” Russian Foreign Minister Sazanov said when he heard of the alliance: “500,000 bayonets to defend the Balkans.” This should permanently block the way for German penetration and Austrian occupation.” [12]
The annexation of Kosova, meanwhile (1912) and Sandzak (1912) and the division of the latter with Montenegro, is a product of this pan-Slavic strategy. The annexation of the North today, whether through an agreement, where the firm from the Albanian side could put any of the puppets imposed by the settlement centers that during the war, or through a “flash chair” previously awarded, is just an addition to that which was realized in 1912! [18]. The irrational Serbian nationalist discussion in relation to Kosova, with its focus on the North, has a clear strategic background. If in the era of the Balkan Wars the Serbs tried to have access to the sea, they already feel completely incompetent and partly isolated! Serbia’s primary geostrategic interest at the time was projected in favor of taking control of the North-South axis, which means the Morava-Vardar gorge, providing access to Thessaloniki and through the occupation of Kosova, creating the precondition for the occupation of Albania and, thus, also access to the port of Durres.
But for almost nine decades (1912-1999), Serbia failed to undo the Albanian presence in Kosova, although it enjoyed the once open, more tacit support of some Western and Turkish powers. Let us recall here the Tito agreement of 1953 (in Rijeka) with the Turkish Foreign Minister, Ismet Idonu, which was de facto a continuation of the projects of the Serbian academician Cubriloviiq (1936 and 1944) for the displacement of Albanians from Kosova, Sandzak and Macedonia to Turkey, up to the Serbian General Staff project codenamed “Patkoi” (1999), which was offered to the Germans, and then made public by the Bulgarian Secret Service.
Meanwhile, the creation of two independent states (Northern Macedonia and Kosova) has permanently buried Serbia’s aforementioned cruise projects. Meanwhile, the insistence on the partition of Kosova (annexation of the North), seems to have to do with the Serbian geostrategic interest, which was considered closed and which is exclusively related to Sandzak as “Serbian land”, or the former Raska. Its conservation as a vital Serbian interest seems to further nurture Belgrade’s hopes for the return of Montenegro within Serbia and Russian spheres of interest in the not-too-distant future, as the pan-Slavic circles in Moscow and Belgrade estimate.
The alarm bells for the revival of the Thucydides trap are meanwhile ringing again. “An open issue (which awaits Brussels) is at the door. Europe has badly neglected the last six decades of the six Balkan countries. The EU offers them the full prospect of accession, even to Serbia and Montenegro, promising them that this prospect should become a reality by 2025. However, talks with these countries are just beginning: Clashes between “Serbia and Kosova continue to have their influence, the internal situation in Bosnia is hopeless and chaotic, while in Kosova the legal order is under the influence of MAFIAS”, [13] concludes Theo Sommer, in a long study.
For some nuances, the political momentum and table of diplomacy around the Kosova-Serbia dialogue, especially after the imposition of tariffs on Serbian (Bosnian) products by the Haradinaj government, takes us back to the first weeks before the outbreak of World War I and the dilemmas it had Berlin for the situation created. This dilemma of Germany is presented in more detail by Gotlib von Jagov, the head of the German Foreign Service, in a July 18 letter to Linkowski, the German ambassador to Britain, to explain why the Germans consider it important to first-hand support for Austria.
“If the Austrians do not take action now, they will lose the last chance for political rehabilitation and their stay in the Balkans would be destroyed forever. The result would be the establishment of Russian hegemony in the Balkans, an impermissible expansion of Russian power and influence.” for both Germany and Austria. ” [14]
Russia’s attempt for long-term accommodation in Serbia (base in Nis, agency spread over 3,000 people throughout Serbia, even in northern Kosova under the guise of humanitarian organizations and specialists in various fields) and still in Republika Srpska in Bosnia, supporting the annexation of northern Kosova and the complete subjugation of the Sandzak, by today’s Berlin, if not by Brussels, should be considered an inadmissible and, in any case, intolerable act. In this spirit, perhaps we should look at the recent proceedings of the Berlin summit, a while ago, where Angela Merkel’s determination seemed to repel for a moment all those who dreamed of a new redefinition in the region, which would be at the expense of Kosova and Albanian interests in general. It should be made clear to Belgrade that the boundaries set by the Dayton Conference (1995) to Serbia in the West, creating a Serb state entity within Bosnia (Republika Srpska) and those marked on 17 February 2008 by the proclamation of Kosova’s independence in southern Serbia, are inviolable.
The insistence on redefining (demarcation) with the Albanians shows that Belgrade does not recognize the political map of Southeast Europe. Even in Belgrade there are heads so hot that they do not hesitate to revive the aspiration of the XLX century for the transformation of Serbia into a Sardinia of the Balkans, ie to create a united superpower in the Balkans under Serbian rule. Aleksandar Vuiqii, the Serbian president, is one of those suckers of Serbian chauvinism, who sees Belgrade as the capital of this state, while the Berlin process is in indirect benefit of this idea!
The repeated argument that is heard in diplomatic circles everywhere, especially in Brussels, with emphasis during these 8 years of dialogue between Kosova and Serbia (2011-203), which seems to find a kind of satisfaction in the legal discourse of the International Court in The Hague, i applied especially during the trial of Hitler of the Balkans, Serbian President Slobodan Milosevic, is that the KLA war for the freedom of Kosova was conducted not against the Serbian people. So, it is not described as a war between the two nations, but against the Milosevic regime, which turns out to be not entirely correct. The Serbian people, especially those in Kosova, which is known as a column embedded everywhere in the most strategic areas, mainly within the period 1918-1966, but also the vast majority of the nation everywhere in Serbia and Bosnia, within the Serbian space, was enthusiastically associated with the cause. of Milosevic, which was equated in two theses:
– first, the grand solution: Yugoslavia under Serbian hegemony;
– second, the small seelction, the creation of a Greater Serbia.
Both of these theses have their source in the very nature of Serbian nationalism, which focuses on territorial expansion. Under normal circumstances, as claimed by the most prominent figure among those who made peace in 1814 (in Vienna), Wilhelm von Humbold (considered one of the greatest philosophers and erudites of his time), the French people supported with so much fire Napoleon’s cause for the conquest of Europe, “had lost all right to a generous peace.” [16] Also on this line of judgment is the relationship that will keep the German people with Hitler’s cause for the conquest of Europe and the world during World War II.
In this respect, the Serbian people and its elite are no exception. This is confirmed again, after two decades, by the Serbian President himself, A. Vuiqi vetë, in his speech at a rally with Serbian citizens in North Mitrovica (2018), returning to the myth of the “Serbian cradle”!
Of course, the insistence on Kosova as a “Serbian cradle” has to do with the truth, as much as his malice has to do with Raska as a “Serbian cradle”, Shumadia or Timok as a “Serbian cradle”, etc. Let us remember that Serbia, since the settlement of Serbs in the Balkans (Vll century), respectively since the creation of the state (1844), have changed not less than 10 capitals, from Prizren, Krushevci, Smederevo, Nis to Belgrade, typical of nomadic and non-indigenous peoples.
Of course, history is on the Albanian side. It is exactly Kosova, ancient Dardania, where the Albanians started the political and military battle as a nation (Albanian League of Prizren, 1878) for the formation of the modern Albanian state.
But what are the political motives that the Serbian elite restores the inappropriate articulation of the Serbian myth about Kosova?
The Serbian myth of Kosova “includes religious elements, which means that after Golgotha comes the resurrection, thus taking elements of the New Testament, namely the symbol of suffering (ordeal and resurrection). [A. Xhaferi: 2004] Introducing the nation Serbs in the role of the victim, while others, Albanians and Westerners (NATO), as an aggressor, and in the name of Serbian myth, the Serbian elite once and for all today seeks permission, respectively is preparing the alibi for the annexation of the North. of Thucydides, but this time this bloodshed of Serbia seems to be nurtured by Brussels, respectively the states that are tumultuous the partition of Kosova, even under the platform agreed between Thaqi and Vucic for the change of borders!
But, by annexing the North of Kosova to Serbia, Brussels should be clear that it is entering into complex obligations: that of maintaining the impossible peace in the region! Circles of diplomats from traditionally friendly countries of Serbia seem to aim at the restoration of Greater Serbia, ie the realization of Milosevic’s second thesis, with which he operated on the eve of the dissolution of Yugoslavia, treating it as a joint partner tomorrow and The EU. However, this action is by no means and can not be a guarantee of lasting peace and security in Southeast Europe.
Conclusion
Karl Popper, the well-known American sociologist, examining postcolonial societies and the great needs for cooperation, rightly insists that modern societies must be open, not only in the current context, but also in relation to the future. Based on the continuous policy of creating balances between the great powers, ie in realpolitik itself, the partition of Kosova today can be imposed as a decision-making act by the powerful, similar to the granting of 2500 ha of land to Northern Macedonia and 8200 ha of pastures , strategic water resources and mountain peaks of Montenegro (2018), but the decision imposed on the slandered ethnic bases for the partition of Kosova clearly hinder the opening of the perspective of long-term peace and prosperous future.
There are a number of strong arguments that speak in favor of preserving the territorial integrity of Kosova and the process of inter-Albanian integration.
Current Kosova, within these boundaries set by the Slavic political-military elites (Serbian, Montenegrin and Macedonian) does not even represent approximately the space that the Vilayet of Kosova had in the last decades of the Ottoman Empire. So, these borders that Kosova has today, are to the detriment of the demographic, historical, geographical, economic reality. Therefore, emphasizing the re-alignment of these borders to the detriment of Kosova, as it insists, is completely unacceptable. After all, this argument has not been applied to any federal units of the former Yugoslavia, which are already independent.
Arguments of a geopolitical nature also speak against the partition of Kosova. The Republic of Kosova aspires to be a natural and active part of the free democratic world, as an integral part of the world values, such as NATO and the EU.
The arguments put forward by the Serbian side for the partition of Kosova are completely unstable for the modern era, precisely for the values on which the EU is built. Meanwhile, Belgrade can not put forward solid arguments of a geostrategic nature, as Kosova’s current borders do not impede Serbia’s communication with Montenegro and, thus, the Adriatic Sea, as well as with Northern Macedonia, Greece and the Aegean Sea.
On the contrary, the violation of Kosova’s borders provokes a new Albanian-Serbian war.
To conclude this analysis of current developments full of twists and turns, I am also highlighting an excerpt from Theo Sommer’s latest study.
“An open issue (which awaits Brussels) is at the door. Europe has neglected the last six Balkan countries in recent decades. The EU offers them the full prospect of accession, even to Serbia and Montenegro.” promising that this perspective should become a reality by 2025. However, talks with these countries are in the beginning: clashes (quarrels) between Serbia and Kosova have their impact; the internal situation in Bosnia is hopeless and chaotic, while in Kosova the legal order is under the influence of the mafia “[15].
And when the legal order is under the influence of the mafia, democracy and individual freedoms are trampled without mercy, while the possibilities for the recovery of the Republic are seriously questioned.
_______________
Notes and footnotes
1. ttps://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/sq/IP_16_1626
2. Bardhyl Mahmuti, burimi: lajmi.net/bardhyl-mahmuti-ti-themi-stop- hipokrizise-se-be-se- ndaj-kosoves/? fbclid=IwAR0FrNCCySgRiAAgamUt9xjDF3BhHuyu3cbwYIxv63D0e3QeZ8oEmNWOBPI
3. Theo Sommer, Cina FIRST — Die Welt auf dem Weg ins chinesische Jahrhundert’, Hamburg/München 2019, f.353
4. Graham Allison, “Destined For War”, Londër 2016
5. Th.Sommer, po aty, f. 355
6. http://cdn1.vol.at/2006/10/Serbien.pdf
7. https://abcnews.al/bolton-shba-nuk-do-te-nderhyje-ne-ceshtjen-e-territorit-mes-serbise-dhe-kosoves/
9. Th. Sommer, po aty
11.Norman Rich, Diplomacia e fusqive të mëdha, Tiranë 2006, f.426
12. Po aty
13. Theo Sommer, po aty, f. 439
14. N.Rich, po aty, f 464
15. Theo Sommer, “China First: Die Welt auf dem Weg ins chinesische Jahrhundert), Hamburg
2019, f. 439
____________________________________
* Dr. Sadri Ramabaja, Universiteti ILIRIA, Prishtinë /Republic of Kosova
