Rrëfime nga lufta të Blerim Metajt

Në mëngjesin e 16 prillit 1999, ftohtësia e ajrit më zgjoj si një thirrje nga një ëndërr e rëndë. Ishim strehuar në një cep të Malit të Zi, në një shtëpi që më dukej sikur nuk na përkiste. Ajo tokë, që në zemrën time ishte shqiptare, më dukej si një armik i heshtur. Ishte sikur vetë dheu të na urrente, ashtu si shikimet e ftohta të familjes që na kishte pranuar të kalonim natën. Ata nuk flisnin shqip, nuk e njihnin dot as dhimbjen tonë. Ata nuk na kërkuan asgjë, por prania jonë i rëndonte. Më dukej se shtëpia po na përzinte vetë, muret, dyshemeja, çdo gjë brenda saj dukej sikur na thoshte: “Ikni!”

Aty ndjeva çfarë do të thoshte të mos kesh asnjë vend që të të pranojë. Ne nuk ishim aty për të kërkuar, për të marrë, por vetëm për të mbijetuar. E megjithatë, ata nuk na donin. Si fëmijë, ndjeva inat. Përse nuk na kuptonin? Përse nuk ishin të ngrohtë? Por vite më vonë, kur lotët e fëmijërisë s’u kthyen më, kuptova se ata ishin të mbushur me frikë. Ata kishin frikë për jetët e tyre, për sigurinë e familjeve të tyre, dhe kjo frikë ishte më e madhe se dhembshuria.

Atë mëngjes, babai im ishte larguar herët për të blerë diçka në Rozhajë. Nuk e dinim sa gjatë do të zgjaste rrugëtimi ynë, sa larg do të na çonte ky dëbim. Prisnim kthimin e tij. Orët kalonin dhe presioni i familjes që na kishte strehuar rritej. Shihja fytyrat e të gjithë anëtarëve të familjes sime, të mbledhur në heshtje. Shihja gjyshin tim me lotin e tij të ngrirë, një pikë dhimbjeje që nuk guxonte të rridhte. Lotët e tij, sikur dhembja e tij, mbeteshin të mbyllura brenda një zemre që s’donte të thyhej.

Skënder Lipa, tezaku i babait tim, dhe axha Binak ishin aty me ne, të heshtur e të pafuqishëm. Binaku, me duart e tij të mëdha e zemrën e tij të mirë, dëshironte të ndihmonte, por nuk kishte se si. Aty ishim të gjithë, si hije që prisnin të zhdukeshin në errësirë, deri sa babai më në fund u kthye.

Kur u nisëm për Ulqin, ngarkesa e rrugës dhe e shpirtit më lodhi aq shumë sa gjumi më mori shpejt. Mbështeta kokën në prehrin e nënës, dhe ajo filloi të më ledhatojë. Ishin ato duar, ato lëvizje të buta, që më qetësuan shpirtin. Në heshtje, ajo më mësoi çfarë ishte forca. Një forcë që nuk kishte nevojë për fjalë, as për lot. Nëna ime, me gjithë dhembjen që ndjente, nuk u thye. Motra dhe vëllai im, edhe pse të vegjël, qendronin të heshtur e të fortë. E kuptova se ndonjëherë edhe një zemër e vogël mund të jetë më e fortë se çdo gur.

Kur mbërritëm në Ulqin, gjithçka më dukej ndryshe. Flladi që frynte nga deti ishte i ftohtë, i mprehtë, sikur donte të na priste shpresën. Nuk i ngjante aspak flladit të fshatit tim, që më shumë se kurrë më dukej një parajsë e humbur. Fshati im, i rrethuar nga kodra dhe fusha të blerta, tani digjej flakë. Më dukej sikur e shihja përtej detit, të mbuluar nga tymi.

Aty, në brigjet e Ulqinit, takuam disa të afërm. Përqafimet tona ishin të ftohta, të ngurta. Nuk kishte vend për gëzim. Kudo shihja njerëz të përulur, shqiptarë të shpërngulur me valixhe të grisura në duar. Fëmijë që qanin nga uria, gra që mbanin foshnjat në krahë, duke i përkëdhelur me shpresën e zbrazët se do t’i qetësonin. Pashë një nënë që përpiqej t’i jepte gjoksin foshnjës së saj, por qumështi nuk dilte. Ajo qante në heshtje, ndërsa foshnja kërkonte një jetë që nuk po gjente.

Ajo skenë ishte e ngjashme me një rrugicë ferri. Ishim të gjithë të gjallë, por të vdekur në shpirt. Ishim aty për të mbijetuar, për të mbajtur shpresën gjallë, edhe kur gjithçka dukej e humbur.

E megjithatë, mes gjithë asaj dhimbjeje, mësoja një të vërtetë të madhe: Ne nuk thyheshim. Nuk thyhej zemra jonë shqiptare. Shqiptarët ishin si ato lisat e gjatë të Ulqinit, të përkulur nga flladi, por kurrë të rrëzuar.

(Vazhdon…)