Rudolf Shtajner dhe qasjet e tij edukative e pedagogjike

Rudolf Shtajneri (1861 – 1925)

Shkruan: Gëzim Bullaku

“Njeriu është i lirë vetëm atje ku punon nga dashuria.” ~ Rudolf Shtajner”

Rudolf ShtajnerI ishte një filozof, reformator shoqëror dhe arsimdashës i dalluar austriak me prejardhje kroate-hebreje. Ai është i njohur për themelimin e lëvizjes shpirtërore ezoterike të quajtur antropozofia, e cila është e rrënjosur në filozofinë idealiste gjermane, teozofi, rosikrucianizëm dhe “shkencën goetheane”. Duke u bazuar në këto parime, Shtajneri zhvilloi edhe pikëpamjet e tij arsimore e pedagogjike të njohura si pedagogjia kurative dhe Shkolla e Valdorfit.

Biografia

Rudolf Shtajneri, ka lindur në vitin 1861 në Donji Kralevec, një qytezë e Perandorisë Austriake (sot në Međimurje të Kroacisë). Shkollimin fillor e kreu në Neudörfl ndërsa arsimin e mesëm në Wiener Neustadt. Më pas, ai studioi në Institutin e Teknologjisë në Vjenë (sot Universiteti Teknik i Vjenës), ku u përqendrua në filozofi, matematikë, fizikë, kimi, botanikë, biologji dhe letërsi, dhe ra nën ndikimin e filozofëve si Kant, Fichte dhe Schelling.

Në vitin 1888, Shtajner u ftua të punonte në arkivin e Goethe-s në Weimar, ku qëndroi deri në vitin 1897. Në këtë periudhë, ai mbrojti doktoraturën e tij në Universitetin e Rostockut me tezën “E vërteta dhe dituria: Hyrje në Filozofinë e Lirisë”. Në vitin 1896, ai refuzoi një ofertë për të ndihmuar në organizimin e arkivit të Nietzsche-s, duke zgjedhur të shkruante për të, përfshirë librin “Friedrich Nietzsche, Luftëtar për Liri”.

Pas largimit nga Weimari, ai u vendos në Berlin ku punoi si mësimdhënës. Në vitin 1913, Shtajner ndërtoi institucionin Goetheanum në Dornach të Zvicrës, qendra e lëvizjes antropozofike, e cila u shkatërrua nga një zjarrvënie në vitin 1922. Një vit më vonë, ai filloi rindërtimin e institutit me materiale betoni, dhe përfundoi në vitin 1928.

Shtajner është i njohur për themelimin e Shoqërisë së Përgjithshme Antroposofike në vitin 1913 dhe për lëvizjen antroposofike, një përzierje konceptesh shpirtërore dhe shkencore. Ai gjithashtu themeloi shkollën e parë të tipit Waldorf në Shtutgart në vitin 1919, me ndihmën e Emil Molt, drejtor i Fabrikës së Cigareve Waldorf Astoria. Kjo shkollë shënoi fillimin e Shkollës së Waldorfit dhe një qasje arsimore dhe pedagogjike që thekson zhvillimin e gjithanshëm të fëmijës.

Rudolf Shtajner vdiq më 30 mars të vitit 1925 në Dornach të Zvicrës, duke lënë pas një trashëgimi të pasur në filozofi, pedagogji dhe lëvizjen shpirtërore.

Pedagogjia kurative

“Pranoje fëmijën me nderim, edukoje me dashuri dhe dërgoje në botë me liri.” ~ Rudolf  Shtajner

Pedagogjia kurative, e zhvilluar fillimisht nga Rudolf Steiner por e mbështetur më vonë edhe nga mjekja Ita Wegman, është një qasje edukative e cila përqendrohet në mbështetjen e fëmijëve me nevoja të veçanta zhvillimore dhe/ose mësimore. Kjo qasje trajton fëmijën në mënyrë holistike dhe individuale, duke integruar elemente edukative, arsimore, mjekësore dhe sociale, me qëllim të krijimit të një mjedisi mbështetës që ndihmon fëmijën të zhvillojë potencialin e tij në mënyrë të plotë. Në këtë kontekst, pedagogjia kurative mund të përkufizohet në dy drejtime: si një procedurë edukative për tejkalimin e vështirësive që shfaqen në punën arsimore dhe si një pedagogji klinike për edukimin e fëmijëve me pengesa në zhvillim ose çrregullime intelektuale.

Arsimi dhe edukimi, sipas qasjes në fjalë, janë procese plotësisht të personalizuara, ku çdo fëmijë trajtohet me një qasje të veçantë për të përmbushur nevojat e tij specifike. Aktivitetet artistike, muzikore, fizike dhe të punës së dorës janë dizajnuar për të mbështetur zhvillimin individual dhe për t’i ndihmuar fëmijët në mënyrë të përshtatshme dhe efektive. Në institucionet ku kjo pedagogji aplikohet, si shkolla speciale apo programe shtëpiake, bashkëpunimi i ngushtë midis mësuesve, terapeutëve dhe familjeve është thelbësor për krijimin dhe zbatimin e një programi të integruar.

Pedagogjia kurative gjithashtu respekton ritmin e zhvillimit të secilit fëmijë, duke u përqendruar jo vetëm në aspektin intelektual, por edhe në zhvillimin shpirtëror dhe emocional. Ajo ofron një qasje të ngrohtë, me një mjedis fizik dhe social që synon të ofrojë një ndjenjë sigurie dhe stabiliteti për të ndihmuar fëmijët të ndihen përkrahur, mbështetur dhe të pranuar në shoqëri. Kjo qasje është themeluar për të ndihmuar fëmijët të ndërtojnë një jetë të plotë dhe të pavarur, duke synuar zhvillimin e të gjitha potencialeve të qenies së tyre.

Shkolla dhe pedagogjia e Valdorfit

“Shkolla e Valdorfit nuk është një sistem pedagogjik, por një art. Arti i zgjimit të asaj që është brenda qenies njerëzore”   ~ Rudolf Shtajner

Shkolla dhe pedagogjia e Valdorfit, e themeluar nga Rudolf Shtajner në fillim të shekullit të 20-të, paraqet një qasje të veçantë ndaj edukimit që synon zhvillimin e gjithanshëm të fëmijës duke përfshirë aspektin fizik, emocional, intelektual dhe shpirtëror. Në zemër të kësaj pedagogjie qëndron ideja se arsimi duhet të jetë një proces që është i shtrirë gjatë gjithë jetës së njeriut, duke inkurajuar kreativitetin, mendimin kritik dhe dashurinë për të mësuar.

Shkolla e parë e Valdorfit u themelua nga Rudolf Steiner më 7 shtator 1919, në Shtutgart të Gjermanisë pranë fabrikës Valdorf-Astoria, për fëmijët e punëtorëve të saj. Ajo ishte një shkollë 12 vjeçare, për fëmijë dhe të rinjë, e cila ngërthente shkollën fillore dhe të mesme, deri te regjistrimi në universitet. Ajo ishte shkollë e lirë, koedukuese, pa provim pranues e pa përsëritje të klasës dhe drejtohej sipas parimit parlamentar. Lëndët mësimore shquheshin nga “stili mësimor artistik.” Veprimtaria e kësaj shkolle mbështetej në filozofinë antropozofike të Shtajnerit, e cila konsistonte në dhënien e bazave të zhvillimit të lirë, të moralshëm, me integritet dhe me përgjegjësi shoqërore. Nëpërmjet eksperiencës së tyre, nxënësit kultivonin dashurinë për të mësuarit për zhvilimin e kapaciteteteve intelektuale, emocionale, fizike dhe shpirtërore për t’u bërë intelektualë të mirëfilltë në fushën e tyre në shërbim të botës. Shkolla e Valdorfit solli risi në qëllimin e edukatës, në përmbajtjen dhe organizimin të punës mësimore. Me kalimin e kohës ajo u shndërrua në lëvizje arsimore (arsimi Valdorf) në rreth 70 vende të botës (me qindra shkolla, kopshte për fëmijë dhe qendra të edukimit special).

Në shkollat e Valdorfit, edukimi është i strukturuar në tre faza zhvillimore që përfshijnë periudhën nga lindja deri në njëzet e një vjeç. Secila fazë ka një qasje të përshtatur për të adresuar nevojat specifike të fëmijës në atë periudhë. Për shembull, në fazën e hershme, përqendrimi është tek lojërat dhe aktivitetet krijuese që ndihmojnë në zhvillimin e imagjinatës dhe aftësive motorike. Në fazat më të avancuara, theksi është në zhvillimin intelektual dhe emocional.

Pedagogjia e Valdorfit vendos një theks të veçantë në edukimin artistik dhe zhvillimin e aftësive sociale. Mësuesit në këto shkolla nuk janë thjesht edukatorë, por udhëheqës shpirtërorë dhe mentorë që ndjekin të njëjtën klasë për disa vite, duke krijuar lidhje të forta dhe të qëndrueshme me nxënësit. Mësimi bazohet në përvojat praktike dhe direkte, shpesh në natyrë, për të ndihmuar fëmijët të lidhen më mirë me botën përreth tyre.

Në vend të notave dhe testeve standarde, Shkollat e Valdorfit përdorin vlerësime narrative dhe informata kthyese personale për të ndihmuar nxënësit të përmirësohen sipas ritmit dhe nevojave të tyre individuale. Përdorimi i teknologjisë është i kufizuar, veçanërisht në fazat e hershme, për të inkurajuar zhvillimin e aftësive manuale dhe imagjinatës së fëmijëve.

Shkollat e Valdorfit dhe pedagogjia e saj karakterizohen edhe me një kujdes të theksuar ndaj mësimit të mitologjisë në shkolla dhe mësimdhënie. Rudolf Shtajner dhe pasuesit e tij besojnë se mitet dhe legjendat përmbajnë imazhe dhe simbole që lidhen me përvojat shpirtërore dhe evolucionin e shoqërisë njerëzore. Një nga këto ide është që mitet e lashta janë shembuj të mësimeve shpirtërore dhe si të tilla ato mund të ndihmojnë në zhvillimin e imagjinatës dhe ndërgjegjësimit të nxënësve në mësime. Shtajner gjithashtu theksoi se mitet antike karakterizohen me një përmbajtje të thellë që lidhet me universin dhe ekzistencën e njeriut. Ai sugjeronte se ne mund të kemi qasje në këto imazhe dhe simbole përmes imagjinatës, inspirimit dhe intuicionit.

Në përgjithësi, këto shkolla dhe pedagogjia udhërrëfyese e tyre synojnë të krijojnë individë të pavarur dhe me aftësi të zhvilluara, të aftë për të menduar në mënyrë kritike dhe të gatshëm për të kontribuar pozitivisht në shoqëri. Kjo qasje respekton ritmin dhe nevojat unike të çdo fëmije, duke krijuar një mjedis të dashur dhe mbështetës për zhvillimin e tyre të plotë.

Publikimet e Rudolf Shtajnerit

Veprat nga fusha e filozofisë dhe antropozofisë

– “Theory of Knowledge Implicit in Goethe’s World-Conception” (1886): Një studim mbi njohjen dhe filozofinë e Goethes.

– “Friedrich Nietzsche, Fighter for Freedom” (1895): Një analizë e filozofisë së Friedrich Nietzsche.

– “Goethe’s Conception of the World” (1897): Një vështrim në botëkuptimin e Goethe.

– “Mysticism at the Dawn of Modern Age” (1901/1925)**: Shikim në mistikën që paraqitet në periudhën e modernitetit.

– “Christianity as Mystical Fact” (1902): Diskutim mbi krishterimin si një fakt mistik.

– “Theosophy: An Introduction to the Spiritual Processes in Human Life and in the Cosmos” (1904): Një hyrje në teozofi dhe proceset shpirtërore.

– “How to Know Higher Worlds: A Modern Path of Initiation” (1904-1905): Udhëzime për njohjen e botëve më të larta dhe iniciacionin modern.

– “Cosmic Memory: Prehistory of Earth and Man” (1904): Vepër mbi kujtesën kozmike dhe parahistorinë e Tokës dhe njeriut.

– “An Outline of Esoteric Science” (1910): Një përmbledhje e shkencës esoterike.

– “Four Mystery Dramas” (1913): Katër drama misterioze që eksplorojnë tema shpirtërore dhe mistike.

– “The Renewal of the Social Organism” (1919): Propozime për ringjalljen e organizmave shoqërorë.

– “Fundamentals of Therapy: An Extension of the Art of Healing Through Spiritual Knowledge” (1925): Zhvillim i artit të shërimit përmes njohurive shpirtërore.

– “Rudolf Shtajner: An Autobiography” (1977): Autobiografia e Rudolf Shtajnerit, e botuar pas vdekjes së tij, përkthyer nga versioni origjinal në gjermanisht.

– “Filozofia e Lirisë”, 1894, “Philosophy of Freedom” – “Die Philosophie der Freiheit Kryevepra e Shtajnerit

Veprat nga fusha e arsimit dhe pedagogjisë

– The Child’s Changing Consciousness: As the Basis of Pedagogical Practice”: Analizë e ndryshimeve në ndërgjegjen e fëmijëve dhe ndikimi i saj në praktikën pedagogjike.

– “Discussions with Teachers”: Biseda dhe diskutime me mësuesit për çështjet edukative.

– “Education As a Force for Social Change”: Qasje mbi rolin e edukatës në ndryshimin shoqëror.

– “Education for Adolescents”: Trajtimi i arsimit për adoleshentët.

– “The Education of the Child” (1907): Vepër që shqyrton edukimin e fëmijës në kontekstin e antroposofisë.

– “The Education of the Child in the Light of Anthroposophy” (1975): Përkthim dhe zhvillim i ideve mbi edukimin e fëmijës në përputhje me antroposofinë.

– “Faculty Meetings with Rudolf Shtajner: 1919–1924″: Mbledhje dhe diskutime me Rudolf Shtajner nga periudha e përmendur.

– “The Foundations of Human Experience” (1919)**: Një përmbledhje e themelëve të përvojës njerëzore.

– “The Genius of Language: Observations for Teachers” Vëzhgime mbi gjeniun e gjuhës dhe ndikimi në mësimdhënie.

– “A Modern Art of Education” Rishikim i artit modern të edukimit.

– “Practical Advice to Teachers” (1919): Këshilla praktike për mësuesit.

– “The Renewal of Education Through the Science of the Spirit” (1920)**: Propozime për ringjalljen e edukimit përmes shkencës shpirtërore.

– “Rudolf Shtajner in the Waldorf School: Lectures and Addresses to Children, Parents, and Teachers” (1919–1924)**: Fjalime dhe adresa të Rudolf Shtajnerit në shkollën Waldorf.

– “Soul Economy: Body, Soul, and Spirit in Waldorf Education” Diskutim mbi ekonominë shpirtërore në edukimin Waldorf.

– “The Spiritual Ground of Education” Ndikimi shpirtëror në edukim.

– “The Spirit of the Waldorf School” Shpirti dhe filozofia e shkollës Waldorf.

– “Waldorf Education and Anthroposophy 1” Përmbledhje e lidhjeve mes arsimit Waldorf dhe antroposofisë.

– “Waldorf Education and Anthroposophy 2” Vazhdim i temës mbi arsimin Waldorf dhe antroposofinë.

– “What Is Waldorf Education?” Shpjegim i konceptit të edukimit Waldorf.

Vlerësime për Rudolf Shtajnerin dhe Shkollën e Valdorfit

• “Bukuria e Shkollës së Valdorfit është se ajo është projektuar tërësisht për të mbajtur fëmijët të paprekur deri sa ata të jenë të gatshëm që të lëvizin në botën e jashtme si individë të kompletuar.” ~ Joseph Chilton Pearce (Shkrimtar amerikan)
• “Takimi im me Rudolf Shtajnerin më bëri që të merrem me të qysh prej asaj dite dhe të mbetem përgjithmonë i vetëdijshëm për rëndësinë e tij.”

~ Albert Schweitzer (Laureat i Nobelit per Paqe)

• “Rudolf Shtajner na mësoi disa gjëra në të cilat unë kam besuar gjatë.”

~ Selma Lagerlöf (Laureate e Nobelit në Letërsi)

• “Po të kisha një fëmijë të moshës shkollore, unë do ta dërgoj atë në njërën nga Shkollat e Valdorfit.” ~Saul Bellow (Laureate e Nobelit në Letërsi)
• “Shtajneri na ofron një botëkuptim i cili i jep një vend arsyeshëm zhvillimit të njeriut në fushën shpirtërore.”

~ Andrei Tarkovsky (Regjisor rus)

• “Shtajneri (1861-1925) ishte një pionier i i jashtëzakonshëm … dhe një nga vizionarët më të plotë psikologjik dhe filozofik të kohës së tij.”

~ Ken Wilber (Filozof amerikan)

• “Unë personalisht kam pasur vetëm eksperienca të mira gjatë kohës time në shkollë, ajo ishte liberale, anti raciste, tolerante për çfardo besimi fetar dhe jo misionare.”

~ Evelyn Galinski (Ish nxënëse e shkollës valdorfiane dhe e bija e Heinz Galinski, një i mbijetuar i Aushvicit)

• “Shfaqja e shkollave valdorfiane, sipas mendimit tim, ishte kontributi më i madh për paqen dhe mirëkuptimin botëror të shekullit.”

~ Willy Brandt (Ish kancelar i Gjermanisë Perëndimore dhe fitues i Nobelit për paqe).

• “Nëse ka një gjë të cilën e bën sistemi i Valdorfit, ajo është se ai ushqen, mbron dhe zhvillon inteligjencën e fëmijës së vërtetë.”

~ Joseph Chilton Pearce (Shkrimtar amerikan).

Literatura e konsultuar dhe burimet

• Bullaku, Gëzim (2017) Rudolf Seiner dhe Pedagogjia e Valdorfit, www.kokaj.net  12 shkurt 2017
• Institut za waldorfsku pedagogiju, http://www.iwp.hr/waldorf.html, Vizituar më 28.01.2017
• Koliqi, Hajrullah (2022). “Fjalor Enciklopedik i Edukimit”. (Encyclopedic Dictionary of Education). Vëllimi 2. Universiteti i Prishtinës. Prishtinë
• Silvija Paparić:Odgojitelj u waldorfskoj pedagogiji. (Završni rad), Sveučilište Jurja Dobrile u Puli – Odjel za odgojne i obrazovne znanosti, Pula, srpanj 2015, fq. 2.
• Bezić, Živan: Waldorfska pedagogija // Crkva u svijetu : CUS 34 (1999), 4 ; str. 437-449
• Rudolf Steiner & Frans Carlgren. (1990), Odgoj ka slobodi: pedagogija Rudolfa Steinera. Društvo za waldorfsku pedagogiju: Zagreb, fq. 20.
• Fjala Waldorf rrjedh nga gjermanishtja e vjetër:”wald” – që do të thotë “pyll,” dhe “dorf” – që do të thotë “fshat ose vendbanim.”
• Për jetën dhe veprën e Rudolf Shtajnerit shih më gjërësisht edhe në veprat: Goulet, P: “Les Temps Modernes?”, L’Architecture D’Aujourd’hui, December 1982, pp. 8–17; Architect Rudolf Steiner at GreatBuildings.com; Rudolf Steiner International Architecture Database; Brennan, M.: Rudolf Steiner ArtNet Magazine, 18 March 1998; Blunt, R.: Waldorf Education: Theory and Practice – A Background to the Educational Thought of Rudolf Steiner. Master Thesis, Rhodes University, Grahamstown, 1995; Ogletree, E.J.: Rudolf Steiner: Unknown Educator, Elementary School Journal, 74(6): 344–352, March 1974; Nilsen, A.:A Comparison of Waldorf & Montessori Education, University of Michigan; Rinder, L: Rudolf Steiner’s Blackboard Drawings: An Aesthetic Perspective and exhibition of Rudolf Steiner’s Blackboard Drawings, at Berkeley Art Museum, 11 October 1997 – 4 January 1998; Aurélie Choné, “Rudolf Steiner’s Mystery Plays: Literary Transcripts of an Esoteric Gnosis and/or Esoteric Attempt at Reconciliation between Art and Science?”, Aries, Volume 6, Number 1, 2006, pp. 27–58(32), Brill publishing; Christopher Schaefer, “Rudolf Steiner as a Social Thinker”, Re-vision Vol 15, 1992; Antoine Faivre, Jacob Needleman, Karen Voss; Modern Esoteric Spirituality, Crossroad Publishing, 1992
• Waldorf Education: An Introduction, https://waldorfeducation.org/waldorf_education, 11.02.2017
• Ullrich, Heiner (2008). Rudolf Steiner. London: Continuum International Pub. Group. pp. 152–154. ISBN 9780826484192.
• Rudolf Steiner, The Spirit of the Waldorf School, Foundation of Waldorf Education, pp. 15 – 23, ISBN 9780880103947.
• HANA: Child Development (Charlotte Mason & Waldorf), 7 November 2016, https://www.pepperandpine.com/?p=2873, 12.02.2017
• George S. Morrison: Early Childhood Education Today. Merrill/Pearson, 2009, fq. 161 – 166, ISBN 0135003334, ISBN 9780135003336
• Rudolf Steiner & Frans Carlgren. (1990), Odgoj ka slobodi: pedagogija Rudolfa Steinera. Društvo za waldorfsku pedagogiju: Zagreb, fq. 20.
• Edita Vuković: ŠTA JE WALDORFSKA PEDAGOGIJA. 27.02.2009, http://blog.b92.net/text/7892/STA-JE-WALDORFSKA-PEDAGOGIJA/, 10.02.2017
• Sa për ilustrim, vetëm mes viteve 2013-2016, në Kinë janë hapur mbi 1000 institucione parashkollore të tipit Valdorf. Shih më gjërësisht në: Centar za podršku “Svitac” > O nama > Valdorf pedagogija, http://www.valdorfpedagogija.org.rs/o-nama/valdorf-pedagogija/, 11.02.2017
• Waldorf education, https://en.wikipedia.org/wiki/Waldorf_education, 10.02.2017
• Paull, John (2011) Rudolf Steiner and the Oxford Conference: The Birth of Waldorf Education in Britain. European Journal of Educational Studies, 3(1): 53–66.
• Time: Rudolf Steiner’s Contribution to a Modern Mythology by Jacob Qualburg, Translated by Anniken Mitchell
• Tri prezentime të kurrikulës mësimore të një kopshti fëmijësh të tipit waldorfian: HANA: Kindergarten Curriculum Haul (Waldorf), 21 August 2016, https://www.pepperandpine.com/?p=2067, 12. 02. 2016; HANA: Waldorf Curriculum (Kindergarten), 23 August 2016, https://www.pepperandpine.com/?p=2078, 12.02.2017;HANA: Waldorf Kindergarten Curriculum (Seasons), 24 August 2016, https://www.pepperandpine.com/?p=2081, 12.02.2017
• Waldorf education, https://en.wikipedia.org/wiki/Waldorf_education, 02.2017
• Vasagard, “A different class: the expansion of Steiner schools”, Guardian 25 May 2012
• L. Stevens, “The Normalisation of Homeschooling in the USA”, Evaluation & Research in Education Volume 17, Issue 2–3, 2003 , pp. 90–100
• Eric Gidseg, “Waldorf education”. In Moncrieff Cochran and Rebecca S. New (eds.), Early Childhood Education An International Encyclopedia, v. 4. Praeger (2008), ISBN 0-313-34143-5. pp. 833-835
• Agenda Fact Sheet, United Nations Educational Scientific and Cultural Organization dated 18 April 2001 The foundation, Friends of Waldorf Education (Freunde der Erziehungskunst), is one of the 26 non-governmental organizations worldwide to maintain official relations with UNESCO. UNESCO Official Relations.
• Maja Pakić: Waldorf pedagogija. 06/09/2012, http://www.lovesensa.rs/clanci/psihologija/waldorf-pedagogija, 11.02.2017
• List of Rudolf Steiner`s works on education, https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Rudolf_Steiner’s_works_on_education, LM. 12 September 2015
• What some well-known people have said or written about Rudolf Steiner and Waldorf Education: http://southerncrossreview.org/20/comments-st.htm 2.2017
• SOME COMMENTS ON RUDOLF STEINER, ANTHROPOSOPHY AND WALDORF EDUCATION, http://www.waldorfanswers.org/WaldorfComments.htm 2.2017