Rusishtja: Një propozim pragmatik

Tomasz Kamusella                                                                                                       

• Profesor në Universiteti i Shën Andreas, Skoci                                                                               

Ta bëjmë armë Politikën Gjuhësore 

Me 24 shkurt 2022, tanket, avionët luftarakë dhe trupat ruse u derdhën në Ukrainën veriore, lindore dhe jugore

Ishte një bindje për fitore të shpejtë, sepse Ukraina nuk duhet të ekzistonte.

Me një zë qeveria ruse, parlamenti dhe elita ruse dhe me mbështetjen dërrmuese të opinionit publik nënshkruan justifikimin historik të presidentit për luftën e panxitur dhe gjenocidale për sa I përket shkallës dhe rezultateve të invazionit.

Nje element i rëndësishëm i këtij justifikimi ishte pohimi se ukrainasit, bjellorusët dhe rusët në mënyrë rë natyrshme përbëjnë  një popull të vetëm (një komb). Se ata kanë folur dhe shkruar të njëjtën gjuhë që nga Mesjeta. Prandaj nuk ekziston gjuha ukrainase. E shumta, ajo është një dialekt i rusishtes, ndërsa në rastin më të keq është një krijim artificial (asnjëherë i identifikuar, pra, mitik) antirus i austriakëve dhe i polakëve. 

Në mbrojtje të demokracisë dhe të parimeve të Aktit Final të Helsinkit për stabilitet dhe paqë në Europë, Perëndimi u detyrua t’i ndihmojë mbrojtësit trima të Ukrainës me dërgim armësh, baze logjistike dhe ndihmë financiare. Por a është kjo e mjaftueshme?

Me qënë se politika gjuhësore nuk është përdorur në Perëndim për të ndërtuar politikën aktuale, masat e marra nga SHBA, BE dhe NATO kundër Rusisë nuk godasin themelet etnolinguistike të ideologjisë neoimperiale të Kremlinit për Botën Ruse ose Pax Ruse. Kjo e bën të nevojshme të ndryshojmë shpejt shumë gjera. 

Mëtimet e padurueshme të Kremlinit 

Me 12 korrik 2021, gjate përgatitjeve për luftën e ardhëshme, presidenti rus botoi në faqen e tij zyrtare në internet një sprovë me titull “Mbi unitetin historik të rusëve dhe ukrainasve” Që ta shohë e tërë bota, përveç origjinalit në rusisht,[1]  ky tekst është edhe në anglisht[2] dhe ukrainisht.[3]

Bazuar në mohimet e mëdha të Moskës për ekzistencën e shtetit të Ukrainës, kombit ukrainas dhe gjuhës ukrainase, të befason fakti që ajo sprovë është edhe në ukrainisht. Mbase Kremlini e sheh atë thjesht si “adaptim” në dialektin juglindor të rusishtes. 

Me të vërtetë, ky është një lëshim i rrallë që tregon për “qëllimet e pastra” të elitës qeverisëse ruse. “Përshtatje dialektike” të tilla nuk do ndodhnin në pasluftën e parashikuar pasi “të sigurohej fitorja ruse.[4] 

Nuk do ketë nevojë, sepse me kampet e përqendrimit dhe ato të vdekjes, do vije si rrjedhojë që të gjithë rusët në Ukrainë, që tani janë të pavetëdijshëm për të qënit rus do kenë zotëruar saktë rusishten standarde .[5]^,[6]

Dialektet, përfshi ukrainishten, do hyjnë në muzeun historik.

Presidenti rus pohon që rusët, ukrainasit dhe bjellorusët kanë qenë gjithmonë një komb ortodoks i vetëm, i bashkuar nga e njëjta gjuhë, dmth rusishtja ose në periudhën paramoderne, version i saj më e hershëm që njihet si “Rusishtja e hershme”.’[7]

Të gjithë tre grupet (popujt?) kanë përbërë gjithmonë “një popull të vetëm që ndante një besim dhe gjuhë të vetme”’[8]

Por nuancat nuk janë alienë për Putinin. Ai propozon që elitat letrare të rusëve, ukrainasve dhe bjellorusëve kanë përdorë një gjuhë të njëjtë të shkruar, ndërsa të folurit e fshatarsisë ka qenë i diferencuar. Por sipas presidentit rus këto ndryshime në të folurit kanë qenë dhe janë të pakonsiderueshme.[9]

Ai nuk është i verbër ndaj përdorimit të ukrainishtes говор govo (nëndialekt, lloj të foluri) të rusëve në degën ukrainase, të gjithë letërsisë ruse, veçanërisht në poezinë e frymëzuar popullore. Por sikurse thekson presidenti rus, edhe të supozuarit shkrimtarë “ukrainas” zbatojnë gjuhën standard ruse në prozën e tyre..[10]

Zoti Putin del me përfundimin që qeveria ruse dhe elita sunduese “e respekton gjuhen dhe traditën ukrainase”’[11]

Mbani shënim mungesën e artikullit shques në përkthimin zyrtar anglisht për fjalën “ukrainas”’[12] që do të thotë sipas mendimit të Moskës së ata nuk përbëjnë një komb në të drejtën e vet. Prandaj, nuk duhet të ketë shtet për ata, por vetëm një “vend” brenda një Rusie të zgjeruar. Sikurse theksohet qartësisht në planin zyrtar të Kremlinit për përmbushjen e qëllimeve historiografike të zotit Putin, nuk do lejohet shtet me emrin “Ukrainë” pas fitores së Rusisë.[13]

Mbi të gjitha, “operacioni special rus” duhet nisur sepse ekzistenca e Ukrainës e rrezikon vërtet Rusinë.[14] 

Kështu, “respekti” për sigurinë e ukrainasve, shtetin, gjuhën dhe kulturën i vetëshpallur nga zoti Putin do arrihet vetëm duke e shkatërruar shtetin, kombin, gjuhën dhe kulturën ukrainase.[15]

Për këtë arsye, aktualizimi i këtij objektivi të lartë do sigurohet me përdorimin e sistemit të okupimit në shkallë të plotë dhe të shtypjes, që duhet të vijojë të paktën një çerek shekulli.[16] 

Pragmatizmi 

Mashtrime, gënjeshtra të drejtpërdrejta dhe kundërshti logjike janë tipike për gjuhën e epokës sovjetike dhe atë të propagandës imperialiste ruse të sotme. Ta anashkalosh atë është me plot rreziqe. Në një kohë të caktuar për befasinë e Perëndimit, Kremlini mund të veprojë me këtë ose atë qëllim të pabesueshëm ndaj Perëndimit. Në këtë mënyrë Moska merr një shtysë  për ekonominë e saj të dobët, logjistikën jo funksionale dhe teknologjinë nën standard. Prandaj Perëndimi është i aftë dhe duhet t’ua presë përparësitë strategjike që Federata Rusë gëzon sot. Kjo përfshin edhe politikën gjuhësore. 

Së pari, në shërbimet e tyre për qytetarët rusë, ambasadat perëndimore dhe konsullat duhet ta ofrojnë tërë informacionin dhe të komunikojnë me klientë të tillë përjashtimisht në ukrainisht.

Së dyti, të njëjtin trajtim është nevoja të zgjerohet për qytetarët rusë që janë rezidentë ose kërkojnë azil në vendet perëndimore.

Së treti, çfarëdo bashkëpunim i lejuar me institucionet ruse ose me individë qytetarë rusë duhet të kanalizohet vetëm përmes gjuhës ukrainase ose të ndonjë shteti perëndimor. 

Për më tepër, çfarëdo masmedia opozitare rusishtfolëse (stacione radiotelevizive, periodike dhe faqe në internet) dhe organizata të rivendosura ose themeluara përmes Perëndimit duhet ta ofrojnë përmbajtjen e tyre gjithashtu në ukrainisht.

Të njëjtat masa duhet të zbatohen për qytetarët e Bjellorusisë që po merr pjesë në luftën gjenocidale të Rusisë në Ukrainë. Megjithatë, në këtë rast, opsioni i gjuhës bjelloruse mund të ofrohet sepse uzurpatori bjellorus, që e konsideron veten “president” e ka shtyput aktivisht gjuhën dhe kulturën bjelloruse.

Si rezultat, çdo qytetr i vetëm rus ose bjellorus që vendos të udhëtojë për, nëpërmet ose të angazhohet ne ndonjë marrëveshje me Perëndimin duhet të detyrohet të mësojë për luftën dhe të vuajë të paktën disa moslehtësi administrative dhe njohëse. Kjo nuk ështëasgjë në krahasim me fatin e milionave refugjatëve ukrainas; të dhjetarë milionave ukrainasve pa rrymë elektrike, pa ngrohje, pa ujë, pa ushqim dhe ilaçe e shërbim shëndetsor, të mijëra të vrarëve, të masakruarve, të torturuarve për vdekje, ose të terrorizuarve, të shumë ukrainasve që vuajnë vdekjen dhe paaftësinë fizike të të dashurve të tyre.

Nga një anë e ndritur, kjo kërkesë vërejtje e ashpër për shërbimet perëndimore për dhe kontaktet me qytetarët rusë dhe bjellorusë, e ofruar përjashtimisht në ukrainisht, dashje-padashje do i shtyjë personat në fjalë të lexojnë në këtë gjuhë dhe të mësojnë më shumë për letërsinë dhe kulturën ukrainase. Në shumë raste, kjo domosdoshmëri, do ta krisë disi monolitin etnolinguistik të imperializmit të ri rus që nuk ka lejuar as një mendim kritik dhe nismë individuale.

Protestat e mundëshme të qytetarëve rusë që ukrainishtja nuk është rusisht dhe që ata nuk e kuptojnë një tekst në ukrainisht do të nxiteshin disi. Tezat e zotit Putin për gjuhën kulturën dhe shtetësinë ukrainase do t’u dorëzoheshin këtyre aplikantëve. Po të ishin ata dakord me luftën dhe ideologjinë e presidentit rus, ata do besonin ata që ukrainishtja është identike me rusishten. Por në se aplikuesit në pyetjen në se e dënojnë ose nuk pajtohen me luftën e Kremlinit në Ukrainë dhe të gjitha gjerat ukrainase, nevojitet t’u bëhet e qartë se është detyrim personal për ata ta mësojnë dhe t’i mbështesin ukrainasit që janë nën sulmin rus të pajustifikuar dhe të panxitur . Për më tej, kjo kërkesë gjuhësore përbën një ndihmë të madhe për të gjithë qytetarët rusë që ata të çlirohen mendërisht nga mbizotërimi i propagands dhe ideologjisë së Moskës për botën ruse. 

Nëntor 2022

Përktheu Bardhyl Selimi, 11 nëntor 2022