Nga Peter Tase [Berat/Çikago]
[Recensioni i librit]
Regjimi komunist i Shqipërisë pas Luftës së Dytë Botërore ka dëshmuar të jetë me qytetarët e vet po aq i pamëshirshëm sa fushata e Hitlerit Blitzkrieg (“Lufta rrufe”) në Poloni më 1 shtator 1939.
Aleanca shtatëvjeçare e Enver Hoxhës me diktatorin e Jugosllavisë, Josip Broz Tito (1941 – 1948), ishte një pasqyrim i lëkundjeve gjeopolitike të Shqipërisë komuniste dhe ngurrimi i Tiranës për të përqafuar territoret e shqiptarëve etnikë që përfshijnë Kosovën sot. Roli paternalist i Titos në Shqipëri ishte shumë i suksesshëm edhe pse Shqipëria – siç quhet nga vendasit – ishte i vetmi vend në Evropë që nuk kishte një parti komuniste në vitin 1940. Ky vëzhgim u bë me saktësi nga Lea Ypi, një profesoreshë e teorisë politike në London School of Economics, e cila u rrit në Shqipëri gjatë periudhës së fundit të regjimit komunist të Tiranës.
Megjithatë, regjimi i Jugosllavisë po trajnonte elitën komuniste të Shqipërisë dhe po sigurohej që bijtë e shqiponjave nuk do t’i qasen demokracive perëndimore si një burim udhëzues për formësimin e reformave të qeverisë dhe parimeve të ndërtimit të shtetit të pasluftës që mishërojnë qeverisjen demokratike dhe lirinë e shprehjes.
Sipas Raymond Zickel dhe Walter R. Iwaskiw të Bibliotekës së Kongresit të SHBA-së: “Në tetor 1941, udhëheqësi i Partisë Komuniste të Jugosllavisë, Josip Broz Tito, dërgoi agjentë në Shqipëri për të krijuar nga fraksionet e ndryshme komuniste të vendit një organizatë partiake monolite. Brenda një muaji, ata kishin krijuar një Parti Komuniste Shqiptare të dominuar nga Jugosllavia prej 130 anëtarësh nën udhëheqjen e Hoxhës dhe një Komitet Qendror prej njëmbëdhjetë anëtarësh”.
Në librin e tij të njohur të realpolitikës, “Kombi – Receta e Lirë (Si i shërbeu Kominternit Antanta e Trefishtë)”, Saimir A. Lolja, Ph.D. ka shpalosur disa nga çështjet kryesore në historinë shqiptare gjatë gjysmës së dytë të shekullit XX-të që çoi në fazat fillestare të periudhës së trazuar postkomuniste të Tiranës, në të cilën një kaskadë gabimesh shkaktuan një shkatërrim të madh të ekonomisë kombëtare, industrisë së mbrojtjes dhe fshinë mekanizmat e sigurisë kombëtare të vendit.
Në librin e tij Profesori shkruan se, në atë takim, kukulla Enver Hoxha urdhëroi përshpejtimin e procesit të bashkimit të Shqipërisë me Jugosllavinë në të gjitha fushat. Ai justifikonte (të drejtën e vetes) se Shqipëria nuk mund të ishte shtet i pavarur dhe të instalonte komunizmin sllav pa shkrirje me Jugosllavinë. Arsyetimi ishte plagjiaturë ndaj asaj që Ministria e Jashtme Britanike kishte projektuar për “Albania 1913” si pjesë e një Federate Komuniste Ballkanike. Në letrën e paraparë që Enver Hoxha i dërgoi Josip Broz Titos në mars të vitit 1948, ai i kërkonte që të mos vononte hapat e mbetur për shpërbërjen e Shqipërisë në Federatën Ballkanike Sllavokomuniste, përkatësisht në Jugosllavi (Serbia e Madhe) Nr. 3.”
Bashkëpunimi strategjik i Hoxhës me Titon çimentoi një kontroll të hekurt në vendin e tij dhe ai vazhdoi me eliminimin e grupeve të mundshme të opozitës politike në Tiranë; në mars të vitit 1945, në sallën e kinemasë “Kosova” në Tiranë u hap një gjyq special kundër kriminelëve të luftës; 19 nga 60 të pandehurit u dënuan me vdekje. Për 17 prej tyre u ekzekutuan dënimet me vdekje; ‘disidentët’ e tjerë morën dënime të rënda. Ky gjyq special ishte i pari në një seri të gjatë gjyqesh të tilla. Trupi gjykues i Gjykatës së Posaçme drejtohej nga Ministri i Punëve të Brendshme, Koçi Xoxe dhe përgjithësisht përbëhej nga persona të paaftë, të cilët në mënyrë të dukshme jepnin dënime të njëanshme politike. Më 20 maj 1947, Ministri i Brendshëm, Koçi Xoxe, drejtues i një fraksioni pro-jugosllav të PKSH, urdhëroi arrestimin e nëntë anëtarëve anti-jugosllavë të Asamblesë Kushtetuese.
Në korrik 1948, qeveria shqiptare ndërpreu marrëdhëniet diplomatike me Jugosllavinë dhe Koçi Xoxe u hoq nga qeveria dhe PKSH spastroi fraksionin pro-jugosllav gjatë një Kongresi të PKSH, që u riemërua si Partia Shqiptare e Punës – PPSH.
Me krijimin e lidhjeve të ngushta të Tiranës me Moskën, aspiratat e Titos për të krijuar një konfederatë ballkanike me Shqipërinë dhe Bullgarinë u braktisën dhe një platformë e tillë ekonomike do të rishfaqej sërish në librin e lojërave të Edi Ramës më 29 korrik 2021, kur Shqipëria, Maqedonia e Veriut dhe Serbia ndërmorën iniciativën dhe krijuan Ballkanin e Hapur. Një aleancë që do të lyejë strumbullarin imperialist të Serbisë në Ballkan dhe do të dobësojë Kosovën si një Republikë e pavarur.
Sulmi terrorist i mbi 90 ushtarakëve serbë të trajnuar mirë brenda territorit sovran të Kosovës, në fshatin Banjskë, më 24 shtator 2023, demonstron hapur oreksin në rritje të Beogradit për të krijuar një shtrat të ri të nxehtë të konfliktit të armatosur në Evropën Juglindore dhe kërcënuese të sigurisë rajonale. Sipas Reuters, Policia e Kosovës deklaroi se një oficer u vra dhe “tre nga rreth 30 sulmues vdiqën në të shtëna rreth fshatit Banjskë. Murgjit dhe pelegrinët u mbyllën në tempullin e manastirit ortodoks serb, ndërsa rrethimi u i ushtruesve të këtij agresioni I mbajt për orë të tëra.”
Për këtë sulm terrorist të kryer nga Beogradi dhe të injoruar vazhdimisht nga zyrtarët e Komisionit Evropian, kryeministri Albin Kurti deklaroi: “Sulmuesit janë profesionistë të maskuar dhe të armatosur rëndë; të shtënat ishin sulm terrorist”; ai fajësoi Serbinë fqinje se kërkon të destabilizojë vendin e tij […] “Krimi i organizuar, i cili mbështetet politikisht, financiarisht dhe logjistikisht nga Beogradi, po sulmon shtetin tonë,” tha kryeministri Kurti.
Megjithëse besnikët e Moskës në Gadishullin Ilirik treguan fytyrën e tyre të vërtetë, kryeministri shqiptar EDI RAMA, ashtu si Enver Hoxha menjëherë pas Luftës së Dytë Botërore, nuk ka arritur të kuptojë dhe të bëjë një analizë të saktë se cili është qëndrimi gjeopolitik, synimet e vërteta të Beogradit ndaj vendeve fqinjëve të tij. Përplasjet e armatosura të vitit 2023 në Banjska ishin shumë serioze për t’u injoruar; vdekja e policit Afrim Bunjaku ishte tragjike; megjithatë, heroizmi i tij shënoi fundin e Iniciativës të Ballkanit të Hapur – një e ashtuquajtur aleancë ekonomike rajonale që ishte thjesht mjeti i Serbisë për të zgjeruar politikat e saj shoviniste ndaj komuniteteve etnike joserbe brenda territorit të saj dhe për të zbatuar masat e saj malinje, shtrënguese, operacionet e fshehta në të gjithë Gadishullin Ballkanik.
Në librin e tij profesor Lolja shkruan: “…Megjithatë, vazhdoi derisa lidershipi i sapoformuar i SHBA-së për çështjet botërore kishte plane të tjera strategjike. Me insistimin e SHBA, Jugosllavia Nr. 3 u nda nga kampi komunist i udhëhequr nga BRSS më 28 qershor 1948. Kështu, SHBA-të e shpëtuan sërish Shqipërinë; atë kohë, nga shpërbërja e saj në Jugosllavi Nr. 3.”
Vëllimi thellësisht analitik i Loljas, jep një përparim në Marrëdhëniet Ndërkombëtare të Shqipërisë gjatë tetëdhjetë viteve të fundit; pasqyruar në mënyrë të jashtëzakonshme nga një autor shumë kompetent, i cili ka kryer kërkime të rëndësishme mbi diktaturën komuniste të Tiranës dhe rrugëtimin e saj të vështirë të demokracisë në tranzicion.
Referencat:
https://jacobin.com/2022/07/albania-history-communism-postcommunism-hoxha-liberalism
https://en.wikipedia.org/wiki/People%27s_Socialist_Republic_of_Albania
https://euronews.al/en/did-pm-edi-rama-unilaterally-decide-to-end-open-balkan-initiative/
https://www.britannica.com/topic/Balkan-confederation
https://www.ankasam.org/the-implications-of-the-open-balkan-initiative-summit-in-serbia/?lang=en
https://www.politico.eu/article/kosovo-serbia-police-attack-albin-kurti-banjska-vjosa-osmani/
