- Recension nga Prof. Lekë Mrijaj për librin MALL E DASHURI PËR ATDHE, të autorit Florim Zeqa Pasi e lexova librin (në pdf.) me titullin “Mall e Dashuri për Atdhe” të autorit Florim Zeqa, pashë se libri ishte punuar jashtëzakonisht mirë, me një reflektim dhe përmbledhje tejët profesionale dhe me një stil të lartë, ku gërshetohej modeli i stilit të shkrimtarit, atdhetarit, gazetarit e historianit të vlerave shumëdimensionale.
Thënia monumentale qe përmban edhe titullin e librit; “Mall e Dashuri për Atdhe”
përmbledh në mënyrë të thellë ndjenjat më të theksuara të një mërgimtari: Pra, mallin
dhe dashurinë e pashuar për vendin e tij të lindjes. Fjala mall përfaqëson dhimbjen e
largimit, mungesën e vendlindjes dhe familjes, si dhe dëshirën e zjarrtë për t’u rikthyer
në atdhe. Nga ana tjetër, dashuria tregon lidhjen e pazgjidhshme që mërgimtari ruan
me vendin e tij, pavarësisht largësisë dhe viteve të kaluara në dhe të huaj. Ky titull
reflekton përjetimet emocionale të çdo individi që, edhe pse i larguar, e mban
vendlindjen në zemër, duke gjetur forcën dhe frymëzimin për të përballuar çdo sfidë në
emër të dashurisë për atdheun.
Libri i autorit Florim Zeqa, është një përmbledhje e ndjenjave të thella patriotike dhe
përkushtimit ndaj atdheut. Në këtë vepër monografike të skalitur mirë, autori në fjalë
përpiqet të përçojë emocionet dhe përvojat e tij për atdheun përmes një gjuhe të pasur
shqipe dhe përshkrimeve të hollësishme. Ai, në librin e tij trajton temën e dashurisë për
vendlindjen dhe kujtimet e lidhura me të, duke u ndalur në çështjet e identitetit
kombëtar, historisë dhe vuajtjeve të popullit shqiptar në përgjithësi.
Në hyrje të përmbajtjes; largimi i imponuar nga vendlindja, shfaqet si një akt i detyruar
që ndikon thellësisht në shpirtin e mërgimtarit. Ndërsa fraza “Ditën kur u nisa për
mërgim qau edhe moti”, është një metaforë që ilustron dhimbjen e largimit dhe
përshkon tërë veprën me një atmosferë melankolike. Kjo tregon jo vetëm thyerjen
personale të autorit, por gjithashtu e lidh atë me një ndjenjë të përbashkët që ndajnë
shumë shqiptarë të detyruar nga armiku gjakatarë serbian, që të largohen nga
vendlindja gjatë periudhës së represionit politik në Kosovë. Ndjenja e largimit forcohet
më tej me frazën “Thyerja shpirtërore në fillimin e rrugëtimit drejt shpresës së madhe”, e
cila përmbledh ambivalenten e të qenit mes dhimbjes së largimit dhe shpresës për një
jetë më të mirë. Kjo ndarje shpirtërore theksohet edhe më shumë kur autori përmend se
mbetet pranë vendlindjes përmes valëve apo frekuencave të Radio Prishtinës, një
simbol i lidhjes me identitetin dhe kulturën shqiptare.
Pjesa që pason përqendrohet në ndalesat në Treviso dhe Romë të Italisë, ku fillon një
kapitull i vështirë i jetës së mërgimtarit, i mbushur me procedura burokratike dhe sfida të
përditshme për të mbijetuar. Ndërsa reflektimi me titullin “Treni i fundit për shpëtim”
është një metaforë që simbolizon jo vetëm mundësinë për të dalë nga situata e rëndë,
por edhe të gjitha sakrificat e bëra në kërkim të një jete më të mirë. Në këtë fazë, autori
ndeshet me burokracinë italiane dhe ndërmjetësit e punës që abuzojnë me
bashkatdhetarët, një temë e zakonshme për shumë mërgimtarë të asaj periudhe.
Ndërsa fillimi i punës së autorit në ngjyrosje (veriniciatura) shënon një kthesë të
rëndësishme në jetën e tij. Kjo punë, megjithëse e vështirë dhe e thjeshtë, i hapi rrugën
për stabilitet financiar dhe përmirësim të kushteve të jetesës, siç përshkruhet nga
ndryshimi nga “kushtet misterioze të banimit në Treviso” në “kushte luksoze të banimit
në Orsago.” Ky përmirësim është simbol i arritjes së suksesit përmes punës së palodhur
dhe këmbënguljes, duke konfirmuar që “Kur don Zoti me ta dhanë askush nuk mundet
fatin e mirë me ta ndal”.
Përmendja e Caritasit, dhe tempujve sakral fetarë, tregon sesi mërgimtarët kanë gjetur
mbështetje dhe solidaritet nga institucionet fetare dhe organizatat e tjera humanitare.
Në kohëra të vështira, ky solidaritet ka qenë shpesh një shpëtim për shumë shqiptarë
në mërgim, duke i ndihmuar ata të përballen me izolimin dhe sfidat e jetës në një vend
të huaj. Pra, rëndësia e raporteve të mira shoqërore përmendet në disa raste, ku autori
thekson sfidat e ruajtjes së marrëdhënieve miqësore dhe bashkëpunuese me
bashkatdhetarët dhe vendasit. Shoqëria e mërgimit është e përshkruar si një “sfidë e
njerëzimit,” duke theksuar vështirësitë që lindin nga bashkëjetesa mes komuniteteve të
ndryshme dhe luftën për të mbajtur një ndjenjë të përkatësisë dhe mbështetjes në një
mjedis të huaj.
Ndërsa Lufta e Kosovës përbën një moment kthesë të rëndësishme në narrativë, duke
theksuar përjetimet personale dhe largësinë e ndjeshme nga atdheu në kohën më
kritike të kombit. Peripecitë e bashkimit familjar gjatë kohës së luftës shtojnë
dimensionin emocional të veprës, duke treguar dhimbjen e ndarjes dhe përpjekjet e një
familjeje për të qëndruar e bashkuar në një periudhë kaosi dhe pasigurie. Kthimi i tij apo
i autorit në Kosovë pas luftës është një moment reflektimi dhe përjetimi i një ndjenje
triumfi, por gjithashtu edhe i një trishtimi të përzier, ku autori ndihmon refugjatët dhe
merret me çështje pajtimi. Ky veprim përçon mesazhin e solidaritetit dhe të rikthimit te
vlerave njerëzore pas periudhave të dhimbshme historike.
Poezitë e përmendura nga autori Zeqa në fund te këtij libri, si “Ëndrra për atdhe,”
“Monolog me Nënën,” dhe “Vaji i mërgimtarit”, përmbajnë një përmbledhje të ndjenjave
të brendshme të autorit dhe lidhjes së tij me atdheun. Poezitë përfaqësojnë jo vetëm një
formë të shprehjes artistike, por edhe një shprehje të sinqertë të dhimbjes dhe
mallëngjimit që një mërgimtar përjeton për vendin dhe familjen e tij. Ato pasqyrojnë një
gjendje shpirtërore që tejkalon fjalët e zakonshme dhe bëhet një përshkrim poetik i
mallit të pashuar për vendlindjen. Autori përveç përpjekjeve emocionale dhe sfidave të
përditshme, përjeton një rritje të dukshme në suksesin e tij financiar. Kthimi i të hollave
në bankë, marrja e kredive dhe ndërtimi i besueshmërisë së përhershme në shoqërinë
italiane përshkruajnë realizimin e ëndrrave të tij financiare, që shpesh janë një pjesë e
rëndësishme e rrugëtimit të mërgimtarëve. Kjo tregon jo vetëm përmirësimin e kushteve
jetësore, por edhe stabilitetin dhe respektin që ka arritur në komunitetin ku jeton. Kthimi
në vendlindje pas lufte është një moment i mbushur me ndjenja të përziera. Ai e
përjeton vizitën si një rikthim te rrënjët, por ndjen edhe trishtim për ndryshimet që kanë
ndodhur. Megjithatë, ai tregon sesi ndihmoi refugjatët dhe përpiqet të pajtojë një
ngatërresë, duke shfaqur një ndjenjë të fortë të përgjegjësisë sociale dhe humanizmit.
Në tërësi, “Largimi i imponuar nga vendlindja” përshkruan një rrugëtim të gjatë dhe të
mundimshëm të një individi, që përmes përvojave të tij tregon përjetimet e thella të
mërgimit, ndjenjën e dashurisë për atdheun, sfidat e jetës së përditshme dhe suksesin
përmes përpjekjeve personale.
Përmbyllja e librit Mall e Dashuri për Atdhe; i autorit Florim Zeqa, përmbledh ndjenjat
dhe përvojat e një mërgimtari që ka kaluar dekada larg atdheut të tij. Nëpërmjet
rrëfimeve personale, autori sjell në pah sfidat, përpjekjet, dhe sakrificat që një shqiptar i
diasporës përjeton në përballje me mërgimin. Largimi i imponuar nga Kosova për arsye
politike dhe socio-ekonomike përshkruhet si një ndarje e dhimbshme nga familja dhe
vendlindja, duke theksuar mallin e pashuar për atdheun. Pavarësisht vështirësive,
përkushtimi i autorit për të ndërtuar një jetë më të mirë për veten dhe familjen e tij është
i përshkruar përmes momenteve të triumfit dhe arritjeve të rëndësishme. Gjithashtu,
Florim Zeqa thekson rëndësinë e solidaritetit, besimit dhe lidhjeve shoqërore në
mërgim, duke treguar se përtej largësisë fizike, dashuria për atdheun mbetet një forcë
që i mban gjallë të gjithë mërgimtarët.
Me poezi të ndjera dhe reflektime personale, libri mbyllet duke forcuar mesazhin e
qëndrueshmërisë, sakrificës, dhe shpresës së mërgimtarëve për t’u rikthyer një ditë në
tokën e tyre, duke përmbushur ëndrrën e përbashkët të çdo shqiptari: rikthimin në
atdheun që nuk harrohet kurrë.
Autorit të librit, Florim Zeqa, i urojmë suksese të mëtejshme në krijimtarinë e tij letrare,
publicistikë, gazetari dhe poezi. Puna e tij qëndron si një zë i fuqishëm për përjetimet e
mërgimtarëve dhe dashurinë e pashuar për atdheun, duke ndikuar jo vetëm në botën
letrare, por edhe në ndërgjegjësimin për çështjet që prekin kombin tonë. Le të vazhdojë
të frymëzojë dhe të pasurojë kulturën tonë shqiptare me veprat e tij të ndjera dhe të
thella.
Lekë Mrijaj, Klinë
