Altin Kocaqi
Në vitin 1854 konsulli austriak, J. G von Hahn, do të botonte në Jena ‘Albanesischen Studien’ duke e ndritur më shumë botën perëndimore të shkencës në lidhje me shqiptarët edhe prejardhjen e tyre autoktone. Më i madhi i shkencës se gjuhësis, Franz Bopp, do i referohej shpesh arritjeve gjuhësore të Hahnit i cili, Hahni, në perëndim njihet si më i madhi i studimeve shqiptare. Nuk ka të njejtin mendim me perendimin z Korkuti i cili e sulmon akoma edhe sot Georg von Hahnin në librin e tij ‘Parailirët, ilirët edhe arbërit’.
Sulmin ndaj Hahnit e kishte provuar më parë edhe ultranacionalisti grek Georg Nikoklis në vitin 1855, “Përreth autoktonisë së Albanëve ose Shqiptarëve, të vërteta historiko-filologjike”. Nikoklis mohonte dhe kundërshtonte çdo fakt që kishte sjell Hahn për autoktonin e shqiptarëve. Ky botim i Nikoklis provokoj epikrizën e ashpër ‘’Das Albanische Element in Griechenland”, von Ph.Fallmerayer, Munchen 1857. Fallmerayer do e shkatërronte përfundimisht nacionalizmin mes shkencës nga ana e grekëve. Vite më pas bizantinologu Konstandin Sathas do të shkruante ‘mos kujtoni se vdiq Fallmerayer edhe u bëmë zotër të fushës’.
Pas Nikoklis asnjë dijetar tjetër nuk guxoj të kapej me Hahnin por ja që tani puna e do që të mos dali kundërshtari nga radhët e nacionalistëve grek por të dali nga radhet e arkeologjis shqiptare, fusha e paleolitit, që është njëkohësisht edhe Kryetari i Akademis se Shkencave në Republikën e Shqiperisë.
Zoti Korkuti në librin që përmendëm mësipër shkruan:
‘’Kërkimet e para shkencore për këtë problem u bënë në shekullin e XIX kur studjues të huaj si Thunman, Hahn etj., bënë përpjekjet e para për zgjidhjen e problemit të origjinës së popullit shqiptar, duke u mbështetur tërësisht në analizën e materialit gjuhësor, që gjëndej në burimet e autorëve antikë. Materialin e nevojshëm gjuhësor që ata grumbulluan e studiuan me metodat e mjetet e gjuhësisë krahasuese, e cila në atë fazë ishte ende e pazhvilluar e nuk mund t’i përgjigjej detyrave të sqarimit të origjinës së ilirëve. Ata krahasonin në mënyrë të drejtpërdrejtë gjuhën e sotme shqipe me mbeturinat e një gjuhe të lashtë mesdhetare paragreke, tek bartësit e së cilës kërkonin prejardhien e shqipes dhe të shqiptarëve, pa marrë parasysh etapat e ndërmjetme historike, në të cilat kishte kaluar ky proces
Përdorimi i kësaj metode jo të përshtatshme për ndriçimin e çëshjes së ilirëve la shteg për interpretime e spjegime, që shkonin shumë larg së vërtetës. Gjatë epokës së Rilindjes kombëtare shqiptare hipoteza e J.G.Hahnit (Hahn,J.G. 1954,213) për prejardhjen e shqiptarëve nga pellazgët, ndonëse e pambështetur në shumë fakte, u përqafua nga ideologët e Rilindjes sonë dhe u përdor si një mjet i mirë në luftën që ata bënin për t’i njohur shqiptarët si një komb i lashtë. Në dhjetëvjeçarët e parë të shek. XX problemi i origjinës së ilirëve u çua më tej nëpërmjet metodave të reja shkencore, që filloi të përdorë gjuhësia krahasuese. Në këtë mënyrë u bë e mundur të përcaktohej një shtrirje e përafërt e ilirishtes dhe e folësve të saj në vatrat jashtë ballkanike e në vetë Ballkanin. Fakti që shpjegimi i origjinës së ilirëve mbështetej vetëm në mundësitë e kufizuara të një shkence të vetme, të gjuhësisë, nuk mund të çonte në përfundime të sakta, veçanërisht pa marrë për bazë fjalën vendimtare të arkeologjisë.
Pas Luftës së Dytë Botërore kërkimet e studimet arkeologjike në fushën e prehistorisë ballkanike, e veçanërisht në atë ilire, shënuan arritje të rëndësishme në të gjitha drejtimet. Duke u nisur nga materialet konkrete e të mirëfillta ilire të zbuluara në territorin e Ballkanit perëndimor, duke kaluar nga fakte më të njohura të epokës së hekurit, u kalua në fusha më pak të njohura të epokës së bronzit. Në këtë rrugë u arritën përfundime të reja e diametralisht të kundërta për spjegimin e origjinës së ilirëve. Kështu me futjen e arkeologjisë në një rrugë metodike të re e të frytshme, u shënua një kthesë rrënjësore në ndriçimin e problemit themelor të etnogjenezës ilire’’.
Rrëzimi i teorive të z Myzafer Korkuti
Teorit kundërshtuese të z Korkuti, në lidhje me prejardhjen e gjuhës shqipe, përmblidhen në dy pika:
I. Krahasimi i shqipes me gjuhën paragreke, pa marre parasysh etapat e zhvillimit historik, është i gabuar.
II. Gjetjet e shkencës së gjuhësis së krahasuar nuk mund të nxjerrin rrezultatet bindëse pa marre parasysh fjalën vendimtare të arkeologjis
II. Gjetjet e shkencës së gjuhësis së krahasuar nuk mund të nxjerrin rrezultatet bindëse pa marre parasysh fjalën vendimtare të arkeologjis
Teoria e parë e z Korkuti shkon ndesh me shkencën e historisë në pikën e përcaktimit të kohës historike të shkrimit edhe dorëshkrimit të fjalëve të gjuhës paragreke. Z Korkuti shpreh mendimin se ‘etapat historike nga paragreqishtja tek gjuha shqipe lenë një boshllek të madh hapsire kohore ndaj edhe si rrjedhoj kjo kohë nuk mund të mbulohet me ‘fjalë në erë’. Shumë i drejtë konstatimi i z Korkuti, nga ana arkeologjike, ku paleoliti është paleolit edhe e ka vendin e mirpërcaktuar thellë në histori. Por nga ana e gjuhësis historike z Korkuti ka mungesa të theksuara njohurish të cilat unë po i’a vë në dukje me poshtë:
Fjalorët e antikitetit shkruhen deri në Antikitetin e Vonë, shek VI pas Krishtit, si rasti i Hesychit Aleksandrinon Lexicon. Njëzëri e gjithe bota akademike perëndimore pranon se ky fjalorë bazohet në një tradit që fillon të paktën në shek III para Krishtit edhe përmbledh fjalët paragreke duke i përkthyer ato në greqisht. Prova e dytë e kësaj vërtetësie janë fjalët që vijnë nga dorshkrime të njohura, deri në ditët tona, nga rishkrimi i Hesiodit, Homerit, Herodotit etj. Në të gjitha shkrimet e vjetra edhe sot i dallon fjalët paragreke ‘vash, vij, iki, niset, prihet’ etj. Kjo provon se lidhjet e shqipes me paragreqishten nuk kalojnë nga ‘Formula e Pagëzimit’ e direkt tek paleoliti, sikurse gabimisht mendon z Korkuti, por kalojnë nëpërmijet traditës së dorërishkrimit. Pra, vazhdimësia shkencore është e garantuar më së miri kur bëhet fjalë për lidhjet e shqipes me paragreqishten: lidhje që Çabej (H. H. GJ. SH, I, f 90-91, 2008) i pranon se e lidhin shqipen me Pellazgët edhe pellazgjishten. Fjalët paragreke, të gjuhës së Homerit, Hesiodit dhe Herdodotit, të perkthyera në greqisht nga njohës të të dyja gjuhëve. janë prova e lidhjeve të paragreqishtes me greqishten. Këtë arsyetim e pranon njëzëri e gjithë bota akademike perëndimore sot. Ky arsyetim shkencor rrëzon teorin e z Korkuti( si teori pa baza shkencore) edhe lë ne fuqi provat bindëse të z von Hahn e shumë të tjerëve.
Teoria e dytë e z Korkuti lidhet me ‘ndihmën e domosdoshme të arkeologjis në shkencën e gjuhësis së krahasuar’. Eshtë e vërtetë se fjalët e përbashkëta në gjuhët IE flasin për një pellg ku ka lindur mëma e gjuhëve edhe, sipas Korkutit, ky pellg përcaktohet shkencërisht me ‘fjalën vendimtare të arkeologjis’.
Dëshira për t’u shfaqur si shpëtimtar i botës shkencore edhe, nëpërmijet shkencës së arkeologjisë se paleolitit, të miratosh apo të kundërshtosh arritjet e gjuhësis, tregon më së miri dashurin e verbër të njeriut i cili, padashur, dashurohet me punën që ben. Por në shkence kjo ‘dashuri shpëtimtare’ nuk është e mjaftueshme. Kjo hipotez mund të japi ndihmën e vet por kurrësesi nuk mund të jetë vedimtare zgjidhja e problemeve të gjuhsisë mes arkeologjis (këtë ta ka spjeguar mjaft mirë Çabej në vitin 1969). Deri më sot me asnjë mjet nuk është përcaktuar ende pellgu se ku është folur mëma e gjuhëve edhe pse e gjithë shkenca beson fuqishëm ne ekzistencen e atij pellgu, ndaj edhe arkeologjia është e dështuar në këtë drejtim.
Jo vetëm që arkeologjia është e dështuar por është edhe hipokrite kur hesht për qindra mijra mbishkrime të panjohura nga Etruria deri në Azin e Vogël. Këto mbishkrime u përkasin paragrekëve( eteokretane, like, frige, limnos, minoike, qiprominoike, arkadhoqipriotet etj) edhe paralatinëve, si rasti i mbishkrimeve etruske. Me kaq shumë dokumente arkeologjike të një gjuhe paragrekolatine që shkruhej deri në shek II para Krishtit, arkeologjia e z Korkuti, është e paaftë, ose hipokrite, në punët e saja kur nuk guxon ta emëroj kulturën paragrekolatine si kulturë që ka dokumente deri ne shek II para Krishtit. Kur punët e zanatit nuk të shkojnë mirë edhe grricesh me të tjerët për zanatet e tyre kjo nuk të bënë të aftë në zanatin tend.
Nikoklis dikur u nis ta zvogëloj Hahnin por 150 vjetë sot e gjithë Akademia Greke po e ndjen ende shkencërisht ‘kamuzhikun e Fallmerayerit ‘ në shpatullat e saja….thua të jetë më i aftë arkeologu i paleolitit?
E përgatiti Fahri Xharra, Gjakovë
