Nga: Pirro Prifti, Tiranë
Nuk është ndonjë lajm i ri kur flet për systemin shëndetësor publik të kredhur në peshën e rëndë të disa PPP-ve të paneovjshme të projektuara nga militantë dhe gjobvënës, shumica e tyre drejtues që nuk e njohin sistemin shëndetësor por janë vendosur në drejtim të tij për hir të lidhjeve partiake apo si ekspertë sekserësh, duke i marrë frymën dy parimeve kryesore të një sistemi public shëndetësor- Kujdesin shëndetësor cilësor ndaj pacientëve dhe parandalimin e sëmundjeve.
Kjo që po ndodh në Shqipëri, është për të ardhur keq sepse egzistojnë mundësitë për të rikthyer një sistem shëndetësor publik aktiv dhe specifik ndaj Kujdesit Shëndetësor, Një nga gafat e kryesore të këtij sistemi janë siguracionet shëndetësore dhe mbulimi nëpërmjet siguracioneve shëndetësore të shërbimeve mjekësore publike si në sistemin parësor shëndetësor ashtu dhe në sistemin spitalor rajonal dhe terciar, apo për të reformuar institutin e Shëndetit Publik i cili në fakt duhet të jetë baza e parandalimit të sëmundjeve dhe profilaksisë në popullatën e Republikës së Shqipërisë.
Pavarësisht përmirësimeve të infrastrukturës në mjediset spitalore dhe ndryshimeve praktikisht aspak efektive në krijimin e drejtorive të ndryshme, pengesat dhe gabimet më të mëdha janë në manaxhimin dhe kontrollin e sistemit shëndetësor si atij parësor ashtu dhe atij Spitalor.
Pavarësisht krijimit të Qëndrave të domosdoshme si `Qendra Kombëtare e Cilësisë Sigurisë dhe Akreditimit të institucioneve Shëndetësore`, `Qendra Kombëtare e inxhinierisë Biomjeksore` apo `Qendra Kombëtare Kontrollit të Barnave`- rezultati i tyre është për të ardhur keq. Përse? sepse aty militonjnë njerëz jo profesionistë, të patrainuar, dhe që bejnë një punë ë e cila mund të quhet fiktive, rezultati në përmirësimin e cilësisë së kujdesit shëndetësor në Sistemin parësor dhe spitale është = 0.
Më e habitshmja është puna e Urdhërit të Mjekut (për kujdesin ndaj pacientit) ku përvecse punës për të licensuar privatët nuk ka asnjë aktivitet tjetër ku detyrra kryesore e tyre është kontrolli i punës së mjekëve specialist në Q.SH., dhe Spitale. Në spitalet publike dhe kudo vlon mitmarrja, puna private brënda orarit, por Urdhëri i Mjeku nuk ka asnjë transparencë për punën e tij dhe rezultatet e tij. Fakti është që duhet të shohësh se punohet në spitalet publike dhe të vësh duart në kokë, qoftë për kujdesin shëndetësor qoftë për pritjet e gjata, shtrime të pajustifikuara nga rrethet ditët e fund javës, papastërtia në ëc, etj, etj.
Problemet nga të cilat kujdesi shëndetësor nuk është cilësor variojnë nga rritja e shpenzimeve nga xhepi i pacientëve për të blerë medikamente që nuk janë në Listën e Barnave, në vizitat tek mjeku privat i cili punon në shtet, në shtrimet në spitalet private për shkak se publiket kanë hoteleri skandaloze dhe kujdes mjekësor me pagesë nën dorë, e deri tek bërja e analizave tek privatët në një kohë kur PPP për bërjen e analizave harxhon me mijra euro, si dhe tek check up i cili bëhet në kurriz të mjekëve të familjes dhe të specialistëve të Poliklinikave dhe Qëndrave Shëndetësore, të cilët nuk paguhen shtesë për këtë shërbim, por paratë i merr një privat i cili shfrytëzon, godinën e shteti, mjekët e shtetit, infermjerët e shtetit, internetin e shtetit, aparaturat e shtetit, rregjsitrat mjekësorë, madje dhe disa analiza që janë në paketëën e shërbimeve të Q.Shëndetësore duke i quajtur si punë të PPP së Check-up deri në 70 vjeç (po ata mbi 70???), pa përmëndur PPP e veglave kirurgjikale PPP, e cila nuk duhej ngritur por u ngrit vetëm për qëllime korruptive. Kur bëhet një PPP në rradhë të parë shihet se në cilin sektor çalon puna, pra identifikohet problemi, shikohet se sa kushton dhe cfarë mund të bëjë më mirë PPP nga ajo që është. Pra duhet bërë `Fizibiliteti mjekësor`, e pastaj një Projekt përmirësimi. Këtë duhet ta bëjë Ministria e Shëndetësisë.
Praktikisht Ministria e Shëndetësia është Ministria e të pa-aftëve dhe e militantëve.
Problemi i fundit por jo më pak i rëndësishëm është ai që shkrova më sipër. Fondi i Sigurimeve Shënetësore nga tipi Semashko që përdorte në kohën e Diktaturës (ku çdo gjë ishte falas nga lindja e deri në vdekje por… me rroga të vogla), sot në demokraci, punon me tipin Bismark pra tipi i Solidaritetit ku të punësuarit derdhin të ardhura për pensionistët dhe për ata që nuk kanë të ardhura të mjaftueshme.
Sot ky tip Siguracionesh është difektoz për shkak se nuk është zbatuar si duhet dhe më e rënësishmja është se sigurimet shëndetësore që paguajnë taksapagonjësit zhduken në buxhetin e shtetit, dhe kur vjen koha e pensionit këto siguracione shëndetësore të paguara për vite të tëra nuk shërbejnë për asgjë në rastet kur individit i duhet të shtrohet në spital apo i duhet të marrë medikamente që nuk janë në listën e rimbursimit, apo kur i duhet të shërbehet në shtëpi për sëmundjen që ka. Pra vazhdon një gjëndje skandaloze në kujdesin shëndetësor publik. Dhe kjo duhet të ndryshojë. Prandaj duhen të futen tipe të tjera për të mbuluar shërbimet shëndetësore me siguracione si sistemi Beveridge ku fokusi është në ofrimin e kujdesit shëndetësor si një e drejtë njerëzore për këdo me financim nëpërmjet taksave. Apo siguracione të besueshme suplementare.
Më e rëndësishmja është që pushtetarët të mos fusin duart në buxhetin shëndetësor i cili sot (2023) harxhon 5.3 % të GDP në raport me fqinjët; Maqedonia e Veriut në 2023 harxhon 8.81% të GDP së saj; Mali i Zi dhe Serbia harxhojnë respektivisht 8.5% të GDP së tyre, Kosova harxhon 4.5% të GDP. Ndërsa popullata shqiptare harxhon për shpenzime mjekësore 450 euro në vit për banor kurse shteti ndihmon qytetarët e tij me vetëm 150 euro në vit për banorë (edhe ato të mbledhura nga taksat). Jemi vëndi që harxhon nga xhepi më shumë lekë se çdo vënd i Europës për shërbime mjekësore. Kjo tregon edhe një herë se Sistemi shëndetësor public është përtokë dhe duhet rregulluar.
Kjo po shkakton edhe për shkak të një Ligji të gabuar për Autonominë e Spitaleve Publike kthimin e Spitaleve publike në Kripto-spitale private korruptive dhe me mitmarrje galopante në dëm të kujdesit ndaj popullit.
Çfarë duhet ndryshuar urgjentisht në Sistemin tonë Shëndetësor publik?
Së pari, duhet aktivizuar Karta e Shëndetit bazuar në grup sëmundjet kryesore që prekin popullatën shqiptare, në mënyrë që pacientët të marrin pa pagesë: medikamentet, shtrimet në spital, konsultat, egzaminimet përkatëse,
Së dyti, stafi i i Ministrisë së Shëndetësisë duhet të jetë professional e të zgjidhen me konkurs, dhe PPP mund të realizohen por vetëm me vendim të konsulencave profesionale.
Së treti, Ministri duhet ti ketë Këshilltarët profesionistë me eksperiencë prej mbi 20 vitesh punë sipas profilit, prandaj duhet një ligj i veccantë për këshilltarët e ministrive.
Së katërti, Spitalet Terciare duhet të drejtohen nga Bordi, mjekët e infermjerët të përzgjidhen me konkurse më të mirët e mundshëm, dhe çdo vit të merren në provime ashtu si në BE, për të mbajtur vëndin e punës+konferenca e artikuj,
Së pesti, rrogat duhet të jenë të larta dhe të plotësohen me bonuse ashtu si e ka BE për konsulta, shërbime urgjence, punë jashtë orarit, lëvizje jashtë rrethit, etj me një Vendim të veçantë për financat
Së gjashti, Fondi i Sigurimeve duhet të mbulojë analizat e kërkuara nga mjekët e Q.Sh. dhe të Spitaleve publike duke mbuluar me rimbursim edhe ndonjë klinikë diagnostike private dhe spital privat në mënyrë që tu shërbehet me cilësi më të mirë pacientit
Së shtati, duhen ndarë me vendim, mjekët dhe infermjerët që punojnë në privat me ata që punojnë në publik, si dhe mjekët dhe infermjerët që janë pedagogë në Universitetet duhet të kenë orare të reduktuara dhe pacientë më të pakët se ata që janë internistë,
Së teti, duhet rritja e kontrollit profesional në Spitalet dhe Q.SH., nga Udhrëri i Mjekut dhe infermjerit, dhe nga M.SH.,
Së nënti, duhet rritur % e harxhimeve të GDP për sektorin mjekësor deri në 8% të GDP, dhe rritja e pagesës së kontributit shëndetësor deri në 5%-6%, me kusht që kontributet të jenë të kthyeshme nëse nuk përdoren.
Në përfundim mund të ketë një përmirësim të ndjeshëm në kujdesin shëndetësor publik ndaj pacientëve, nëse vendoset meritokracia dhe zinxhiri profesional së bashku me profesionalizmin e personelit shëndetësor bazuar në kontrollin e rreptë profesional, si dhe zbatimi i reformës së mësipërme.
Prof. Dr. Pirro Prifti
priftipirro2017@gmail.com
