Harta e Ukrainës, ku paraqiten territoret e pushtuara nga Rusia
Nga Dr Sadri Ramabaja, Prishtinë
Debati i gjatë se a mundet Ukrainës t’i lejohet të sulmojë objektivat ushtarake në Rusi me armë perëndimore po merr fund. Sa më shumë që Rusia bombardon Ukrainën, aq më shumë po I afrohemi heqjes së vijave të kuqe.Me këtë akt a do të ndryshojëe rrjedha e luftës?
Pas një qëndrese të pashembullt e të paparamendueshme të ukrainasve në përballje me Rusinë me supermaci të theksuar armatimi, në qastin kur rënia e qytetit të dytë më të madhë të Ukrainës – Karkivit [Charkiw], mund të ishte në prag, Perednimi ndërroi strategjinë e veprimit. Udhëheqja ukrainase mori lejen e kërkuar nga partnerët e NATO-s për të sulmuar objektivat në Rusi me armë perëndimore.
Gjatë vizitës së tij shtetërore në Gjermani, presidenti francez Emmanuel Macron bëri thirrje që Ukrainës t’i lejohet të godasë objektivat ushtarake në Rusi me armë perëndimore. Kancelari Federal gjerman, Olaf Scholz (SPD), bazuar në të drejtën ndërkombëtare, gjithashtu i dha Kievit një leje të tillë. Nëdrkaq Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg, ishte shprehur më parë në favor të saj, si dhe përfaqësues të qeverisë në Britaninë e Madhe, Poloni dhe vendet baltike. Çështja tani shtrohet se, ky korrigjim i kursit perendimor e do t’na shpjerë më shpejt drejt një lufte të madhe mes Rusisë dhe NATO-s?
Hyjmë kështu në terrenin jo vetëm teorik mbi perspektivën e lufëts, që para dy viteve as që mund të mirrej me mend. Paraprakisht kishim lëvizjet retorike të presidentit francez, Emanuel Macron, për të dërguar trupa tokësore perëndimore në Ukrainë, pastaj janë deklaratat e Ministrit të Jashtëm britanik David Cameron se Ukraina duhet të lejohet të vendosë vetë se si dhe ku të përdorë sistemet britanike si Stuhia etj. Tabutë që ekzistonin deri tani po dobësohen gradualisht dhe ne mund të shohim se si Rusia ashtu edhe shtetet perëndimore, po vazhdojnë spiralen e përshkallëzimit. Vijat e kuqe të mëparshme “nuk do të bëhemi palë lufte” po modifikohen gjithnjë e më shumë. Nuk po them se tabutë tashmë janë braktisur plotësisht – por ato po bëhen gjithnjë e më të brishta1, shprehet eksperti gjerman Volfgang Rihter [Wolfgang Richter].
Kharkivi rritë spiralen e përshkallëzimit Në Gjermani, disa politikanë dhe ekspertë po mbrojnë idenë që vendet e NATO-s të rrëzojnë dronët dhe raketat ruse mbi Ukrainën perëndimore nga territori i tyre. Bëhet fjalë për sugjerimin që vjen ndër të tjera nga eksperti në Konferencën e Sigurisë në Mynih, Nico Lange. Ideja: për të mbrojtur qiejt mbi Ukrainën perëndimore rreth 70 kilometra thellë nga vende si Polonia.2 Kambanat e alarmit edhe më shumë po bien tani në prag të rënies së mundshme të qytetit të Kharkivit. Shih për këtë Qeveria federale gjermane i dha Ukrainës dorë të lirë për mbrojtjen e qytetit të Kharkiv kundër sulmeve ruse. Siç njoftoi zëdhënësi i qeverisë Steffen Hebestreit, forcat e armatosura ukrainase gjithashtu lejohen të mbrohen kundër granatimeve nga zona kufitare ruse me armë të furnizuara nga Gjermania.3
Pak para qeverisë federale, qeveria amerikane kishte konfirmuar tashmë se i kishte dhënë Ukrainës lejen për të përdorur armë amerikane në një masë të kufizuar kundër objektivave ushtarakë në territorin rus. Por kjo vlen vetëm për kundërsulmet në mbrojtje të qytetit lindor të Ukrainës, Kharkiv, tha një përfaqësues i qeverisë amerikane.4 Pozicionit amerikan po i bashkohet kështu edhe Gjermani. Sulmet në territorin rus, po, por vetëm për të mbrojtur rajonin e Kharkiv-it. Qyteti i dytë më i madh i Ukrainës – Kharkivi është objektiv i sulmeve pothuajse të përditshme, kryesisht nga territori rus. Sipas zëdhënësit të qeverisë Steffen Hebestreit, “Rusia përgatiti, koordinoi dhe kreu sulme në zonën e Kharkivit nga pozicionet në zonën kufitare ruse menjëherë ngjitur”.5 Në këto rrethana ukrainasit duhet të jenë në gjendje të zbrapsin marshin rus dhe ta mrojnë qytetin e tyre.
Zona e ndalim-fluturimit – e kuptueshme, por e parealizueshme
Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky ka bërë thirrje vazhdimisht për një zonë ndalim-fluturimi për arsye të ndryshme. Këët grishje në adresë të Perednimit ai ndonjëherë e arsyetonte duke u thirrë në nevojën urgjente për sigurimin e korridoreve humanitare, ndonjëherë e bënte në mbështetje të mbrojtjes legjitime kundër sulmeve ruse. Por kjo grishje e tij, synon të tërheqë NATO-n në luftën e agresionit të Rusisë kundër Ukrainës. Në këndvështrimin ukrainas kjo është krejtësisht e kuptueshme.
Nëse në fillim të lufëts diskutohej mbi mundësinë e krijimit të një “zone të ndaluar fluturimi”, tani ajo ide mund të trajtohet më me seriozitet dhe të bëhet shumë shpejt realitet faktik në terren. Ndërkohë ekspertët perednimor kanë në tavolinat e diskutimit një gamë të gjerë mundësish për koordinim të luftës në dobi të Ukrainës. Sipas ekspertëve ushtarak, në këtë rast, vendosja e sistemeve të mbrojtjes ajrore me rreze të gjatë në kufijtë lindorë të anëtarëve të NATO-s, konkretisht në Poloni, Sllovaki dhe Rumani mund të marrë përsipër mbrojtjen e pjesëve perëndimore të Ukrainës, në mënyrë që mbrojtja ajrore e Ukrainës të përqendrohet në lindje. Ky do ët ishte kontributi i drejtpërdrejtë i Perednimit në ndihmë Ukrainës dhe Shtabit Madhor të ushtrisë së saj, duke ia mundësuar forcave ukrainase angazhimin të përqëndrohet në zonat tjera ët luftimeve të drejtpërdrejta. Në këtë rast, krijimi i një “zonë të ndaluar fluturimi”, faktikisht do të mund të konsiderohej një akt lufte kundër forcave ajrore ruse, çka automatikisht krijon gjasa të ecjes drejt një lufte të madhe gjithëpërfshirëse.
Por krijimi i zonave të ndalim-fluturimit nuk është vetëm çështje e vullnetit politik të një pale apo lagjeje shtetesh. Këto zona mund të vendosen nga autoritetet e një shteti ose nga organizata ndërkombëtare si Kombet e Bashkuara.
Disa prej arsyeve që kanë shërbyer për vendosjen e zonave të ndalim fluturimit:
1. Siguria Kombëtare: Për të mbrojtur infrastrukturën kritike ose për të parandaluar kërcënimet terroriste.
2. Mbrojtja Ushtarake: Në rast të konflikteve ushtarake për të kontrolluar hapësirën ajrore dhe për të parandaluar sulmet nga ajri.
3. Evente të veçanta: Për ngjarje të mëdha publike, si ngjarje sportive ose vizita të rëndësishme zyrtare, për të siguruar sigurinë e pjesëmarrësve.
4. Arsye mjedisore: Për të mbrojtur zona të caktuara natyrore nga ndotja ose për të ruajtur jetën e egër.
Tri zonat e ku u aplikkua ndalim-fluturimi:
• Iraku (1991-2003): Pas Luftës së Gjirit, Kombet e Bashkuara vendosën zona të ndalim fluturimit në Irak për të mbrojtur popullsinë kurde në veri dhe popullsinë shiite në jug.
• Libia (2011): Gjatë Luftës Civile Libiane, NATO krijoi një zonë të ndalim fluturimit për të mbrojtur civilët nga sulmet ajrore të regjimit të Muammar Gaddafi.
• Washington, D.C.: Kryeqyteti i Shteteve të Bashkuara ka një zonë të përhershme të ndalim fluturimit rreth Shtëpisë së Bardhë dhe ndërtesave qeveritare.
Në tri zonat e ndalim-fluturimit të vendosura që nga fundi i Luftës së Ftohtë dhe të zbatuara nga SHBA-të dhe aleatët e ndryshëm të NATO-s mbi Irakun verior (1991), Bosnjë (1992) dhe Libi (2011), aplikimi i tyre qe i mundshëm meëq kundërshtarët ishin ushtarakisht të dobët dhe nuk kishin armë bërthamore.
Implementimi dhe monitorimi
Zonat e ndalim fluturimit zakonisht monitorohen nga forcat ushtarake ose agjencitë qeveritare përgjegjëse për aviacionin dhe mbrojtjen ajrore. Shkeljet e këtyre zonave mund të rezultojnë në masa të rrepta, përfshirë interceptimin dhe detyrimin e uljes së avionëve që nuk respektojnë kufizimet. Por zërat që bëjnë thirrjeVendimi për armët për Ukrainën është një vendim strategjik për një zonë të ndaluar gjeografikisht të kufizuar në Ukrainën perëndimore, pa përcaktuar saktësisht shtrirjen e saj, janë në rritje.
Kufizimi gjeografik i propozuar i masës në një pjesë të Ukrainës është po aq i rrezikshëm, por ngre pyetje shtesë. Cila pjesë e Ukrainës saktësisht duhet të mbrohet dhe pse kjo pjesë? Anasjelltas, a do të thotë kjo se Perëndimit nuk i intereson pjesa tjetër e Ukrainës dhe ne shikojmë njerëzit duke u masakruar atje? Koncepti nuk është menduar deri në fund.6
Në fund të fundit, një masë e tillë do ta vinte në një sprovë të rëndë unitetin e partnerëve të aleancës të fituar me vështirësi. Në rastin konkret termi “ndalim” merrë konotacione jo rreale, sepse vetëm Këshilli i Sigurimit i OKB-së mund të nxjerrë një ndalim. Dhe kjo nuk do të ndodhë me Kinën dhe Rusinë si anëtarë të përhershëm të këtij mekanizmi, madje me fuqi të vetos. Nga pikëpamja ushtarake, një zonë ndalim-fluturimi ka të bëjë me ndërhyrjen në luftë me forcat e veta ajrore dhe parandalimin e raketave ose avionëve luftarakë rusë që të depërtojnë në hapësirën ajrore të Ukrainës. Kjo nuk nënkupton vetëm mbrojtje raketore, por edhe rrëzimin e avionëve rusë dhe sulme kundër bazave nga të cilat ata nisin. Në rast se insistohet të aplikohej ky lloj i ndalim-fluturimit, atëheër de fakto kjo do të ishte lufta e hapur midis NATO-s dhe Rusisë. Duket se pikërisht është kjo arsyeja pse ekspertët këtë sugjerim e cilësojnë si të papërgjegjshëm.
Reagimi i ashpër i Moskës
Ndaj këtyre zhvillimeve aktuale Moska ka reaguar ashpër, duke kërcënuar sërish se do të përdorë armë bërthamore. Rusia nuk po bën bllof, paralajmëroi ish-presidenti Dmitry Medvedev në lidhje me armët bërthamore taktike, të cilat, në ndryshim nga armët bërthamore strategjike, janë të destinuara për përdorim në fushën e betejës dhe nuk synojnë të shkatërrojnë plotësisht armikun. Medvedev, njëri nga agjitatorët e elitës politike ruse, në dritën e këtyre diskutimeve, ka kërcënuar edhe një herë duke paralajmruar për përshkallëzimin e mundshëm bërthamor. Fill pas kësaj pasuan edhe stërvitjet ushtarake ruse me armë bërthamore taktike (jostrategjike) përgjatë kufijve të Ukrainës dhe anëtarëve lindorë të aleancës së NATO-s. Rusia është e bindur se të gjitha armët me rreze të gjatë veprimi të përdorura nga Ukraina janë nën kontrollin e ushtarakëve të NATO-s, tha Medvedev. Kjo nuk është mbështetje ushtarake, kjo është pjesëmarrje në një luftë kundër nesh. Fuqia e zjarrit e armëve të NATO-s të përdorura po rritet vazhdimisht. “Kjo është arsyeja pse askush nuk mund të përjashtojë sot që konflikti po hyn në fazën e tij përfundimtare,” 7shpjegoi ai, duke iu referuar armëve bërthamore. Ministria e Jashtme ruse pretendoi se Perëndimi kishte dashur që armët e tij të përdoreshin kundër objektivave në Rusi që në fillim.
Në intervisëtn dhënë të përditshmes gjermane Berliner Zeitung, ekspertii sigurisë Wolfgang Richter shprehet qartë se, “parandalimi bërthamor funksionon reciprokisht – kështu që këshilltarët në Moskë do të mendojnë gjithashtu se sa realistë janë skenarë të tillë. Sigurisht, Kremlini e di gjithashtu se një mision bërthamor kundër NATO-s është i çmendur.”8
Ekspertët janë njëzëri kur flasin për pasojat në rast ët përdorimit të armëve bërthamore, qofshin edhe ato taktike, me të cilat kërcnon Medvedov. Një sulm strategjik bërthamor kundër cilësdo nga fuqitë bërthamore, në këtë rast kundër fuqive bërthamore anëtarë të NATO-s, do të ishte një akt i vetëvrasjes me paramendim, sepse të dyja palët kanë aftësi të goditjes së dytë. Një sulm taktik bërthamor kundër ukrainasve, do të ishte gjithashtu i pakuptimtë, meqë kështu Rusia do të rrezikonte edhe trupat e veta.
Megjithatë, “nëse lind një situatë në të cilën Moska beson se ekzistenca politike e Rusisë ose ekuilibri bërthamor me SHBA-në është në rrezik, atëherë mund ta imagjinoj mirë që llogaritjet e rrezikut do të ndryshojnë dhe se kjo pengesë do të bjerë në një moment”, konkludon në intervisëtn në fjalë eksperti i sigurisë Wolfgang Richter.
Ky konkludim është në përputhje me atë ët shkollave të mendimit që pohojnë se një luftë bërthamore e kufizuar në rajon është e realizueshme. Në këtë rast, si Moska edhe Perëndimi uajnë me zjarrin. Nuk ishte e rstit, megjathatë që pesë anëtarët e përhershëm të Këshillit të Sigurimit dhe fuqitë bërthamore të njohura ranë dakord në janar 2022 me konkluzën që “një luftë bërthamore nuk mund të fitohet dhe nuk duhet të bëhet kurrë”. Situata është veçanërisht e rrezikshme në Evropën Lindore dhe në atë Juglindore. Është rikthyer tërësisht retorika luftarake, ndërkaq mediat gjithnjë e më shumë e portretizojnë luftën me Rusinë, por edhe mundësinë e frontit të dytë të saj në Ballkan, si pothuajse të pashmangshme. Jemi rikthyer kështu në prag tëfillimit të Luftës së Dytë Botërore. Ndodhemi para një loje krejtësisht e çmendur. Rusia jo vetëm që nuk tregon as shenjën më të vogël se dëshiron të tërhiqet, por përsërit se qëllimi i saj është të sigurojë interesat e saj strategjike të sigurisë, të shpallura publikisht përpara pushtimit të Ukrainës.9 Përveç kësaj, Rusia ndërkohë, qoftë edhe përmes satelitëve të saj [si puna e Serbisë në Ballkan] apo partnerëve real [Kina, India…] ka filluar ofensiva të reja në frontin e gjerë të betejës në Ukrainëukrainase, si dhe në aët të gjeopolitikës – në nivel global.
Vendimi – i natyrës strategjike
Ministri gjerman i Mbrojtjes, Boris Pistorius, e justifikoi vendimin e qeverisë federale si një “përshtatje strategjike ndaj situatave në ndryshim”. Ky vendim është i duhur dhe në kohën e duhur, gjykohet tanimë në qarqet perednimore. “Ne u përshtatëm me situatën dhe rregulluam strategjinë tonë,” tha politikani i SPD në një takim me kolegun e tij moldav Anatolie Nosatii në kryeqytetin Kishinau.
Rusia nuk duhet ët lejohet të fitojë kurrë kontrollin e përhershëm të Ukrainës edhe pas një fitoreje të mundshme ushtarake në lindjen e saj. Moska tek tashti e ka të qartë se opsioni i testimit të rrezikut të një lufte të tretë botërore duke përdorur armë bërthamore është irracional; ai mund të ekzistojë vetëm një herë. Dhe pastaj kurrë më. Përkrahësit e idesë për aplikimin e përshpejtuar të të zonës së ndalim-fluturimit prandaj argumentojnë se, Lufta e Tretë Botërore tashmë ka filluar me sulmin ndaj Ukrainës, ndërkaq përpjekjet e Putinit për hapjen e fronteve të luftës në Baltik e Ballkan janë dëshmia më e mirë se ai duhet të ndalet tani dhe menjëherë. Nëse NATO nuk e ndal Putinin tani, më vonë, pasi Ukraina të shkatërrohet, ai do të marrë masa kundër shteteve baltike, por edhe do ta nxisë Serbinë të shpërthejë lufëtn në ballkan dhe më pas kundër BE-së dhe vetë NATO-s për të ndryshuar rendin botëror.
_________________
Fusnotat 1. https://www.berliner-zeitung.de/politik-gesellschaft/geopolitik/ukraine-krieg-deutsche-waffen-gegen-russische-ziele-werden-nichts-aendern-li.2220544 2. https://www.dw.com/de/westliche-truppen-f%C3%BCr-die-ukraine-fallen-die-tabus/a-69206283 3. https://www.mdr.de/nachrichten/deutschland/politik/bundesregierung-scholz-einsatz-deutsche-waffen-ukraine-100.html 4. Po aty. 5. https://www.tagesschau.de/inland/innenpolitik/ukraine-waffen-deutschland-102.html 6. Rolf Nikel, ambasador dhe nënpresident DGAP-së: https://dgap.org/de/forschung/publikationen/die-gefahr-eines-atomkriegs-ist-real 7. https://www.mdr.de/nachrichten/deutschland/politik/bundesregierung-scholz-einsatz-deutsche-waffen-ukraine-100.html 8. Rolf Nikel, ambasador dhe nënpresident DGAP-së: https://dgap.org/de/forschung/publikationen/die-gefahr-eines-atomkriegs-ist-real 9. https://www.geopolitika.news/analize/tjedna-analiza-zorana-metera-rusi-ce-udariti-na-americke-baze-u-europi-europski-rat-kao-uvod-u-svjetski/
