Nga: Fahri Dahri
Reportazh
Një përshkrim që kërkon të zgjojë ata që janë të ditur profesionalisht dhe kërkues të pavarur për të vërtetat që ndikon në kthjellimin e historisë.
Me interes e lexova përshkrimin dhe përkrah pa rezerva autorin, në të drejtën e tij, që kërkon tërheqjen e vëmëndjes të dijetarëve.
I nderuar Z. Dabaj: Dihet tashmë që Iliria shtrihej në trojet që ju i përshkruani. Edhe sllovenët diturakë, nga takimet e mia me disa prej tyre, deklarohen “Ilirë”, por pranojnë asimilimin. Anagjore edhe një pjesë e qytetarëve maqedonas e pranojnë dhe e deklarojnë se para 3-4 shekujve ishin shqiptarë, por pranojnë asimilimin si efekt i gjuhës që stërgjyshërit e këmbyen nëpërmjet kishës, apo arvanitasit, ku nga besimi fetar kanë ndërruar identitet dhe quhen grekë, etj. Këto dihen, por veprimet e kryera me asimilimin kanë arritur të tjerërsohen duke u deklaruar fallso nga zyrat e gjendjeve civile me etnikisht tjetër; sepse ADN-në nuk e ndryshojnë dot as kishat dhe as xhamitë.
Jemi përpara disa të vërtetave, të cilat realisht janë të vështira për tu rikthyer në origjinë. Ne, shqiptarët jemi të vetëm që përcaktohemi etnikisht nga gjuha, zakonet, traditat, nga territori, ushqimi, etj. kurse ata që na kanë rrëmbyer troje, njerës dhe historinë janë numerikisht të shumtë. Ne kemi kundër kishën ortodokse bizantine e cila përfshin disa kombe dhe shtete të gadishullit tonë. Pra raporti është 1 me mbi dy shifrorë kundër. Por nuk mjafton kjo, kemi dhe “kapedanë” me pushtet, me dije që blihen duke na shitur në tregjet etnike, politike, ekonomike, ushtarake, etj. Këto “marrëzira” na jepen qartazi në trajtimin që na përshkruan autori në “Reportazhin e udhëtimit të tij nëpër një pjesë të Arberisë së dikurshme”. Unë, situatën e krijuar në shumë shekuj, nuk mund ta mendoj të pa rikuperueshme. E kam të sigurtë të ardhmen e rizgjimit të ndërgjegjes kombëtare tek të gjithë banorët e trevave natyrore shqiptare. Ky optimizëm, sigurisht është i bazuar tek dëshirat, por ka mbështetje edhe tek siguria që na jepet dhe që ekziston nëpërmjet trashëgimisë së geneve, që sidoqofshin situatat, vjen një kohë dhe ato shkojnë nga shkojnë dhe kthehen në kërkim të “vetvetes”.
I nderuar gjuhëtar Gjoka.
Do dëshiroja që ashtu siç zbërthyet disa emra vendesh, qytetesh e fshatrash që hasët gjatë udhëtimit, të na jepni ndonjë zbërthim edhe për emrin e qytetit “Risan”. Ky emër është shumë i lashtë, e kam gjetur në brigjet veriore të Iranit bashkë me emrin Gjilan, po ky emër qyteti gjendet në gjirin e Kotorrit në Mal të Zi. Fshat me emrin Risian gjendet që nga shek. IV para Krishtit edhe nëThesproti dhe që është i njohur edhe sot në Thesproti/ Çamëri. Duke vëzhguar në hartat përkatëse me anë të google Earth, ndofta mundet të jetë rastësi por tërheq vemëndjen se në këto vende me të njëjtin emër Risian, hasim përafërsisht reliev të ngjajshem, i përkasin periudhave të shekujve V dhe të IV para Krishtit, në të tre këto shtete, së bashku me emrin tjetër “Gjilan” që gjendet në shtetin e Iranit por edhe në shtetin e Kosovës. Qytete, fshatra me të njëjtin emër, po thuaj me të njëjtin reliev dhe që vijnë nga lashtësia në tre shtete të ndryshëm, në gjykimin tim, nuk mundet të jenë rastësi. Janë këto ngjashmëri që kërkohet ndihma për një përcaktim më profesional që mendoj se ndofta do ti shërbejë historisë.
Besoj dhe dëshiroj që ndihmesa të jetë e kualifikuar dhe nga dijetarë të mirëfilltë të fushave gjuhësore, historike, arkeologjike dhe antropologjike.
Ju faleminderit. Respekte, shëndet dhe punime të suksesëshme.
Studjues i rajonit të Çamërisë:
Fahri Dahri. Itali më, 12/09/2021
