Zosimea, shkollë me nam, nxënës e personalitete të njohura

Pamje e Janinës

Nga: Sinan Kastrati, Suedi

Vazhdon nga numri i kaluar ”Butrinti dhe Syri i Kaltër, jepen me qira apo falen ?”, Drini.us, 22 Gusht 2022 në rubrikat: Dossier, Histori, Udhëtime

Kujtime nga udhtimi im në Shqipëri, Greqi dhe Kosovë

Nga ditari im (4)

Të dielën, më 31 korrik, 2022 pasi hëngëm kaftjallin e mbramë për këto pushime në ballkonin e banesës sime para Jonit, në Sarandë, me ushqime të shishme e shalqinj fshati, u ndam nga Saranda dhe Shqipëria. E muarëm rrugën për në Janinë. Nga Saranda nuk ishte larg kufiri me Greqinë, Kakivijë. Rruga nuk ishte e keqe por jo me ato që politikanët tanë krenohen kur przentojnë punën “e tyre” dhe të arriturat duke I quajtur me “standardet më të larta evropiane”. Unë do të thosha se ajo ishte një rrugë që në Suedi iu thonë “rrugë fshati”

Natyra dhe bjeshkët shqiptare ishin të egra, të thepisura dhe pjesa më e madhe e tyre ishte e çveshur. Mund të thuhet se as kullota me barë e drunj me gjethe nuk kishte. Vende-vende aty ku kishte më shumë drunj, ”oaza”, shihej flaka e digjeshin edhe ata pakë drunj e barë që kishte aty afër rrugës, ngat kufirit më Greqinë.

Posa mbërritëm të kufiri, doganierët shqiptarë treguan si asnjëherë sjellje të mira ndaj neve (mua dhe një kolegut tim, mësues në Suedi). Kur i shikuan pasaportat, 3, 4 metra më larg na ndaloi përsëri policia kufitare shqiptare. Pasi na pyeti polici se ku e çka punojmë, kolegu im i tregoi se jemi mësues dhe punojmë si mësues në Mërgatë (Suedi). Kur e muar vesh polici që punojmë si mësues, i erdhi keq që na ndaloi dhe na u drejtua:

–Është dashur të tregoni se jeni mësues. Diçka që s`e prisja. Sepse më shumë se njëherë policët doganierë mua më kanë kërkua para “një kafe për shefin”, në doganën në mes të Malit të Zi dhe Shqipërisë, rrugës nga Ulqini për në Lezhë- Kukës- Prizren.

Poloci na përshëndeti dhe na dëshiroi rrugë të mbarë e pushime të këndshme verore. Edhe ne e falenderuam dhe i dëshuriruam punë të mbarë!

Ndërtesa e doganës greke ishte e bukur por ajo që më ra në sy, në të dy anët anët e doganës, ishte e rrethuar me mure betone dhe tela, sikur të ishte kamp përqëndrimi apo burg.

Grekët sigurisht kanë arësyet e veta, që shqiptarët të mos mund të hynë ilegalisht … dhe pa u legjitimua e kontrollua në Greqi.

Vapa përsëri dhe nuk na ndahej por ne e kishim makinën me klimë dhe disa shishe ujë “Tepelene” e lëngje pjeshkash. Kishim edhe rrush, pjeshka, dardha e molla. Thjeshtë e kishim “mush” pushkën si për thi 1*).

Gimnazi Zosimea në Janinë dhe një pamje e Janinës, afër Zosimeas. Janinë, 31 korrik 2022

Te gjimnazi Zosimea në Janinë

Kur hym në Janinë, nuk patëm nevojë me e pyet askund sepse me navigator e gjetëm gjimnazin Zosimea.

Në një reportazh udhtimi që lexova për Gjimnazin Zosimea, autori shkruante me të drejtë: “Kujt i ka rënë rruga të shkojë në Janinë nga Gjirokastra, Tirana apo Kakavia, po të ketë qenë i vëmendshëm ose edhe të ketë pyetur, me siguri do ta ketë parë godinën e vjetër të Gjimnazit Zosimea, që ekziston edhe sot e kësaj dite. Për fat të mirë të atyre që janë të interesuar, ai ndodhet në qendër të qytetit, tamam mbi rrugën stacionit të autobusëve interurbanë të Janinës”.

Nuk mundëm të mësojmë saktësisht se a përdoret ndërtesa e Gjimnazit Zosime ende si shkollë apo përdoret për ndonjë punë tjetër apo shërben si institucion tjetër arsimor a kulturor? Bindja ime është se ish Gjimnazi Zosimea është shhkollë.

Me keqardhje mund të them se nuk mundëm të hymë as në oborrin e Gjimnazit sepse dyert e oborrit ishin të mbyllura me një dry e zingjit 1 kgr. të rëndë. Në oborr shiheshin fusha të sportit e për lojra e aktivitete tjera për çka ma forcon bindjen time si Gjimnazi Zosimea ende është shkollë për filloristë ose për shkollimin dhe edukimin e përgjithshëm të mesëm.

Vlen të ceket edhe kjo, sa i përket ndërtimit të Gjimnazit Zosimea.

“Gjimnazi Zosimea fillimet e veta i ka në vitin 1828, nga vëllezërit Zosimas. Ata ishin gjashtë vëllezër nga Epiri. Që të gjithë si vëllezër mërguan nëpër Evropë, punuan atje dhe veç pasurisë që vunë, morën edhe kulturë perëndimore. Siç veprojnë kurbetlinjtë e mirë, të lidhur me vendlindjen, edhe ata menduan të bëjnë një shkollë si ato që kishin parë në Perëndim në qendër të Janinës. Si mjet për investim u përdor testamenti i njërit prej vëllezërve. Gjimnazi i Zosimeajve kishte një program gjashtëvjeçar. Në këtë gjimnaz greqishtja mësohej 12 orë, latinishtja 4 orë e gjysmë, ndërsa frëngjishtja 3 orë. Gjimnazi i Zosimeajve njihej si një shkollë klasike, në të cilën i kushtohej kujdes i veçantë retorikës, letërsisë së vjetër greke dhe romake”

Nxënës të njohur e personalitet të shquara të jetës historike, politike, kulturore, letrare, gjuhësore të Gjimnzit Zosimea:

Ali Asllani,

Abedin Dino,

Aleksandër Xhuvani,

Anastas Byku,

Apostol Meksi,

Dhimitër Tutulani,

Elmaz Boçe,

Eqrem Libohova

Gjergj Suli

Hasan Tahsin Pasha,

Hasan Dosti,

Hodo Sokoli,

Isa Çipaj,

Ismail Qemali,

Ilia Dilo Sheperi,

Jani Vreto,

Kostandin Kristoforidhi,

Manol Konomi,

Mehmet Esad Pasha,

Mustafa Kruja,

Myfit Libohova,

Naim Frashëri,

Petro Poga,

Qazim Koculi,

Qazim Mulleti,

Sali Nivica,

Sylejman Delvina,

Sami Frashëri,

Turhan Përmeti

Thoma Filipeu,

Thoma Papapano,

Vangjel Koça,

Vangjel Zhapa,

Xhevat Kallajxhi,

Zihni Sako etj.

1*) E kam mush pushkën si për thi

Tregimet e Drenicës, të mbledhura nga profesor Anton Çetta, një plak tregon edhe këtë anecdote:

Shkon miku te miku. Dhe kur i vie radha, edhe ai kafegjisë ia jep kafen dhe sheqerin. Por pasi kishin ardhur shumë kojshi e miq, kafja e shiqeri hargjohen. Ai që qitëke kafe, ishte ulur në trapazan, e po ja bân me shej mikut që u hargjua kafja … Miku po i rudhe krihët, shenjë se s`kam tjetër. Athere kafegjiu me të madhe i drejtohet mikut:

-O mik, âsht dash me mush pushkën si për uk (ujq) kur ke aedhur ten a, se ke zân (dmth është dashur me marrë më shumë kafe e sheqer). Edhe miki ia k`then:

-Po bre mik Vallahi kam mebu se e kam mush pushkën jo si për për uk, po si për thi.

Literatura e përdorur:

“Zosimea”, Wikipedia e lirë në gjuhën shqipe

https://sq.wikipedia.org/wiki/Zosimea

“Zosimea, shkollë me emër, nxënës me emër…”

http://flurudha.blogspot.com/2015/08/zosimea-shkolle-me-emer-nxenes-me-emer.html

“Zagoritët dhe gjimnazi Zosimea i Janinës”. –

Kurt Farka on April 29, 2018

https://www.shqiperia.com/blog/zagoritet-dhe-gjimnazi-zosimea-i-janines/

Vazhdon

Sinan Kastrati, Suedi

Malmö, 23 gusht 2022